Als burgemeester De Zeeuw ’s avonds laat na een raadsvergadering richting zijn woning in het dorpje Rijsoord wandelt, houdt een hevige noordwesterstorm Nederland al heel deze donderdag 13 januari 1916 in zijn greep. „Het getij dat om ongeveer 6 uur in de avond op zijn hoogst moest zijn, liep maar steeds door”, leest historicus Dick de Winter, actief voor Stichting Oud Ridderkerk, voor uit een ooggetuigenverslag. „De bewoners aan de rivierzijde zagen het water steeds stijgen, terwijl de storm nog in kracht vermeerderde.”

Halverwege zijn ambtswoning achterhaalt een inwoner de burgemeester. De Winter: „Hij waarschuwde hem dat het water al hoog tegen de dijk klotste.” Dit kwam normaal niet voor, want tussen de Ringdijk en de Merwede (de huidige Noord) lagen kades die de polders Donkersloot, Woude en Het Zand –nu respectievelijk industriegebieden en een woonwijk– beschermden. Inclusief de talrijke buitendijkse arbeidershuisjes. Maar deze nacht bezweken deze kades op verschillende plaatsen. Allemaal vanwege de abnormaal hoge vloed die nog bijna heel de nacht zou blijven stijgen.

Burgemeester De Zeeuw handelt direct doortastend, en zet een evacuatie in gang. Waarschijnlijk staan de arbeidershuisjes tussen Ridderkerk en Slikkerveer dan nog droog. De kade die ‘hun’ polder Woude beschermt, breekt pas later die nacht op twee plaatsen door. Maar in polder Het Zand hadden de golven de woningen toen al overvallen. De Winter: „Er waren gezinnen bij die naar zolder waren gevlucht en daar gevangen zaten terwijl het water bleef stijgen. Sommigen moesten gaten in de zijmuren slaan om via een dakraampje van de buren het dak op te kunnen komen. Met onder meer vlotjes hebben de Ridderkerkers de bewoners gered.” Op de dijk dwaalde intussen het geredde kleinvee van de getroffen arbeidersgezinnen rond. Een tiental varkens, een massa kippen en talloze konijnen verdronken.

De overspoelde woningen hadden een slechte reputatie, weet collega-historicus Raymond de Kreek, evenals De Winter kenner van Ridderkerks historie. „De huizengroepjes hadden bijnamen zoals ”De tien plagen”. Dat zegt wel wat over de leefomstandigheden daar.” Ze moesten het ook buiten de bescherming van de stevige Ringdijk stellen. Maar die had het ook bijna begeven, schrijft ooggetuige A. van Gent: „Het was ongeveer middernacht toen de torenklok begon te kleppen ten teken dat de toestand hoogst kritiek was.” De water­kering hield het ternauwernood. Net als in 1953.

Dankzij onder meer het optreden van de burgemeester verdronk niemand in Ridderkerk. Het leverde hem een zilveren medaille op, en enkele burgers brons.

De Ridderkerkers leefden zeer met de getroffen arbeiders mee, bleek in de maand die volgde. Een particuliere watersnoodcommissie zamelde 15.747 gulden in, omgerekend naar nu ongeveer 130.000 euro. Vooral de rijke industriëlen gaven gul. Het succes van het initiatief was tegen het zere been van een nationale watersnoodcommissie. De Winter: „Die vond dat de inzamelingsactie onder haar beheer had moeten gebeuren.” De gemeente Ridderkerk probeerde nog een graantje mee te pikken. De Kreek: „Ze wilde een deel van het geld als compensatie voor onder meer het bewoonbaar maken van de ondergelopen woningen.” Het lokale comité weigerde pertinent. Het geld was bedoeld voor de slachtoffers.

Die keerden later weer naar hun buitendijkse huizen terug. De Ringdijkversteviging die volgde, baatte hen niet in 1928 en 1953 toen de kades opnieuw bezweken. De Winter: „En eind 1954 was het wéér raak. Pas met de uitvoering van het Deltaplan kwam er langs de Noord een grote dijk die de Ringdijk feitelijk overbodig heeft gemaakt.”

serie Watersnood 1916

Dit is het derde deel in een serie over de watersnood die Nederland –met name rond de Zuiderzee– een eeuw geleden teisterde. Zaterdag deel 4.