Brussel begint de procedure omdat er zorgen zijn dat de nieuwe wetten de rechtsstaat en democratie in Polen ondermijnen. Het is de eerste keer dat de Europese Commissie een dergelijke procedure begint, sinds Brussel de bevoegdheid kreeg in 2014.

Timmermans onderstreepte dat het onderzoek wordt geopend om de feiten boven tafel te krijgen en de situatie „meer in de diepte” te kunnen beoordelen. Hij wil een dialoog met Polen „zonder vooruit te lopen op eventuele verdere stappen”.

Polen, waar in het najaar een nieuwe eurosceptische regering is aangetreden, nam recent wetten aan die de macht en onafhankelijkheid van het Grondwettelijk Hof indammen. Daarnaast is de publieke omroep onder strikter politiek toezicht komen te staan. Dit zeer tegen de zin van Brussel.

Timmermans stuurde eind vorig jaar al twee brieven naar de Poolse regering om zijn bezwaren en die van de commissie kenbaar te maken. In felle bewoordingen antwoordde Warschau dat Brussel zich baseert op misleidende informatie en zich niet moet bemoeien met Poolse nationale aangelegenheden.

Het beginnen van deze procedure kan er uiteindelijk toe leiden dat Polen (tijdelijk) het stemrecht wordt ontnomen en geen EU-gelden meer ontvangt. Maar deze „nucleaire optie” kan alleen als die door alle EU-landen worden goedgekeurd en Hongarije heeft al laten weten die niet te zullen steunen.