Dat blijkt uit stukken die dinsdag op Openbaarheidsdag door het Nationaal Archief werden vrijgegeven. Sinds 2010 maakt het archief elke eerste dinsdag van het jaar overheidsarchieven openbaar waarvan de geheimhouding is vervallen.

Historicus Gerard Aalders, die tot zijn pensioen vier jaar geleden werkte bij het Nederlands Instituut voor Oorlogsdocumentatie (NIOD), is er ook dit jaar weer speciaal voor naar Den Haag afgereisd. De oogst valt meestal tegen, weet hij. „De overheid is zuinig met het vrijgeven van documenten. Écht spannende stukken worden achtergehouden, zeker als het gaat over het Koninklijk Huis, waarvoor ik speciale belangstelling heb. Ook de ministeries van Algemene Zaken en Justitie zijn niet scheutig met informatie.”

Speculazen

Rond één uur ’s middags, ruim drie uur nadat rijksarchivaris Marens Engelhard Openbaarheidsdag heeft geopend, is de oogst van Aalders een briefje uit 1944 van koningin Wilhelmina aan een speculaasbakker. „Ze dankte hem hartelijk voor de met sinterklaas toegestuurde speculazen. Grappig natuurlijk, maar eigenlijk belachelijk dat we dit pas na ruim 75 jaar mogen lezen.”

Meer te spreken is Aalders over correspondentie die hij aantrof tussen de toenmalige Amerikaanse president Roosevelt, de Britse staatsman Churchill en koningin Wilhelmina over het zogeheten Atlantisch Handvest. In deze brieven uit begin jaren 40 werd zo ongeveer voor het eerst gerept over het zelfbeschikkingsrecht van koloniën. Aalders: „Een gevleugeld gezegde was destijds: „Indië verloren, rampspoed geboren”, maar uit de brieven blijkt dat de koningin nog niet zo doorhad dat Nederland zijn Nederlands-Indië weleens zou moeten prijsgeven. Met deze informatie kan ik wel wat; wellicht schrijf ik hierover een artikel voor mijn weblog.”

Homoseksualiteit

Behalve het oorlogsarchief van koningin Wilhelmina is er ook een gedeelte van het CDA-archief openbaar gemaakt. Uit de stukken blijkt dat er in de eerste helft van de jaren 80 druk werd gediscussieerd over de ophanden zijnde Algemene wet gelijke behandeling. In januari en februari van 1982 uitten vooral besturen van christelijke scholen, kerkenraden, kiesraden en ook wel particulieren per brief hun zorgen over de ontwerpwet, zie de bloemlezing op de pagina hiernaast. Alom heerste de vrees dat christelijke scholen zouden worden gedwongen om ongehuwd samenwonende of homoseksuele leraren aan te nemen.

Het CDA reageerde op de briefschrijvers door hen persoonlijk te bedanken en te schrijven dat het zich zal „bezinnen op het voorontwerp en uitgebrachte adviezen.” De wet kwam er uiteindelijk in 1987, na een compromis tussen de regeringspartijen CDA en VVD: levensbeschouwelijke instellingen en bijzondere scholen werden tóch uitgezonderd van het verbod op discriminatie.

Fragment 1

Excellentie,

Verbijsterd zijn wij door het nieuw voorontwerp van de ”Wet Gelijke Behandeling”. (…) Deze wet zal ons beroven van onze vrijheid om in de samenleving God te dienen zoals Hij dat van ons christenen eist in Zijn Woord, de Bijbel. Als wij buitenechtelijke- en voorechtelijke relaties als zonde bestempelen, zal ons dat tot overtreders maken of schuldenaars stellen voor de burgerlijke overheid. Indien de menselijke mening, die niet geïnspireerd is door het Woord van God, in ons vaderland de dienst gaat uitmaken, dan wordt de vrijheid om God te dienen naar Zijn Woord om hals gebracht. (…) 
Excellentie, trek bovenbedoeld voorontwerp van wet in. (kerkenraad der Christelijke Gereformeerde Kerk van Haarlem-Centrum).

Fragment 2

(…) Tot welke groep mensen behoort u als C.D.A.? Dat zal zich openbaren in uw stem voor of tegen het wetsontwerp. Stemt u voor het wetsontwerp: U zoekt het kwade, dan is verdrukking en benauwdheid te verwachten (Rom. 2:9). Stemt u tegen het wetsontwerp u begeert het goede, u ontvangt heerlijkheid en eer en vrede (Rom. 2:10). (J. L. Korf uit Urk).

Fragment 3

Uit het Evangelie leren wij dat we onze naasten moeten liefhebben en volledig aanvaarden. 
Dat betekent voor ons dat wij niet tegen deze wet mogen zijn, en ook onze Christelijke schoolbesturen niet. Laat de anti-discriminatie wet er a.u.b. wel komen. (Fam. J. W. Post uit Dronten).

Fragment 4

(…) Weet u (staatssecretaris d’Ancona van Emancipatiebeleid, red.) wat u oproept met uw aangeprate, geforceerde emancipatiebeleid? Ontevredenheid –geen dankbaarheid.

Zijn de vrouwen in socialistische (communistische) landen door de gelijkberechting in de grondwet van man en vrouw gelukkiger geworden? Vraag het niet de ideologen, maar de gewone vrouw. Het is niet de maatschappij die veranderen moet, maar ú en ík.

De overheid is Gods dienaresse. Daar wordt in duizenden kerken ’s zondags voor gebeden. Beseft u uw verantwoordelijke taak, lieve mevrouw? Ik wens u veel wijsheid toe in uw taak. (Dineke Rohaan-Kreijkes uit Zwolle).