Jaarlijks lopen ontwikkelings­landen 160 miljard dollar mis aan belastingopbrengsten doordat rijke individuen en multinationals hun vermogen verplaatsen naar fiscaal meer aantrekkelijke landen. Ook via Nederland wordt er veel belasting ontweken. We zeggen in zo’n geval eufemistisch dat Nederland een „gunstig vestigings­klimaat” heeft.

Het gunstige vestigingsklimaat wordt in discussies over belastingontwijking vaak aangehaald om het huidige belastingsysteem te rechtvaardigen. Een gunstig vestigingsklimaat wordt echter niet alleen bepaald door aangename belastingtarieven, maar ook door de geografische ligging, geschoold personeel, koopkracht, cultuur en economische en politieke stabiliteit. Kortom, het aanpassen van het belastingbeleid betekent niet per definitie dat ons aantrekkelijke vestigingsklimaat wegvalt.

Verder wordt vaak gesteld dat het aantrekken van multi­nationals met fiscale voordelen banen oplevert voor de Nederlandse economie. Om hoeveel werk­gelegenheid dit concreet gaat, wordt er vaak niet bij gezegd.

Schimmig

De vraag is of genoemde argumenten voldoende zijn om het systeem van belastingontwijking in stand te houden. Bij belastingontwijking is er geen sprake van wetsovertredingen, maar maken multinationals gebruik van de gaten en mazen in de internationale belastingwetgeving.

Als een bedrijf dus gebruikmaakt van een gat in de wetgeving, is dit dan de schuld van het bedrijf? Nee, het is een verantwoordelijkheid van de overheid om goede wetgeving te maken en er zorg voor te dragen dat deze gehandhaafd wordt. Toch weet ook een ondernemer die belasting ontwijkt wat de gevolgen kunnen zijn van zijn acties. Ook weet hij dat, ondanks dat het legaal is, het schimmig blijft wat hij doet.

Als Micha Nederland vinden we het belangrijk om hier aandacht voor te vragen. Het gaat wat ons betreft niet alleen om de vraag of belastingontwijking goed of fout is, maar in hoeverre de gevolgen van belastingontwijking schadelijk zijn voor anderen.

In veel ontwikkelingslanden laat de situatie het niet toe om belasting te heffen. Dit komt doordat het duur is en de overheids­systemen niet volledig gereguleerd zijn. Daarom zijn deze landen –meer dan veel westerse landen– afhankelijk van de belasting die zij over bedrijfswinsten kunnen heffen. Hiermee worden publieke diensten, zoals gezondheidszorg en onderwijs, bekostigd.

Door de belastingontwijking van multinationals is dit voor veel ontwikkelingslanden onmogelijk. Het voorkomen van belasting­ontwijking lost deze problemen niet volledig op, maar is wel een erg belangrijk onderdeel.

Onacceptabel

Vorige week maakte premier Rutte bekend een plan van VN-secretaris-generaal Ban Ki Moon te ondersteunen met 50 miljoen euro. Dit plan helpt ontwikkelingslanden zich te beschermen tegen de gevolgen van de klimaat­verandering. Het is goed dat Nederland dit waardevolle plan ondersteunt, maar met het tegen­gaan van belastingontwijking via Nederland zouden we ontwikkelings­landen jaarlijks (!) met 460 miljoen euro kunnen helpen. Dat is namelijk het bedrag dat wij in Nederland door het gunstige vestigingsklimaat onthouden aan ontwikkelingslanden.

Micha Nederland vindt het on­acceptabel dat deze belasting­ontwijking onder onze neus plaatsvindt. Het Nederlandse welvaartssysteem houdt een oneerlijke verdeling van welvaart in stand. Dat kunnen we niet toestaan. Kinderen in Ghana moeten de kans krijgen om naar school te gaan en vrouwen in Congo moeten veilig over straat kunnen. Overheden in ontwikkelings­landen kunnen hiervoor zorgen, als wij ervoor kunnen zorgen dat bedrijven die in deze landen ondernemen eerlijk hun belasting betalen op de plek waar het hoort.

Stem

Wat moet er dan gebeuren? Een van de belangrijkste maatregelen tegen belastingontwijking is dat er meer transparantie en openheid komt tussen landen waar bedrijven hun belasting betalen.

Verder moet er een einde komen aan brievenbusmaatschappijen. Alleen al in Nederland zijn dat er 14.000. Dit is niet alleen een verantwoordelijkheid van de politiek (wetgeving) en van bedrijven (gedrag), maar ook van gewone burgers. „Als je neutraal bent in situaties van onrecht heb je gekozen voor de kant van de onderdrukker”, stelde de Zuid-Afrikaanse mensenrechtenactivist Desmund Tutu. Het is daarom van belang om ook als burger je stem te laten horen tegen belasting­ontwijking en samen te streven naar gerechtigheid wereldwijd.

Hoe we dit als burgers concreet kunnen doen? Bekijk de mogelijkheden op onze website en kom in actie.

De auteur is leider van de campagne ”Gerechtigheid in geld” van Micha Nederland.

>>gerechtigheidingeld.nl