Wie meent het recht in eigen hand te moeten nemen en zijn gelijk te kunnen bevechten met straatstenen, zit altijd fout. Wie actie onderneemt omdat hij denkt dat de rechtsorde in gevaar komt door de komst van vluchtelingen, kan en mag zelf niet de fout begaan onwettige middelen te gebruiken. Dat moet veroordeeld worden.

Toch is met woorden van afkeuring niet alles gezegd. Belangrijk is zich af te vragen waar deze felle reacties uit voortkomen. Want wie niet de diepere laag omploegt, moet niet verbaasd zijn dat het onkruid van relschopperrij weer opschiet.

Er zijn natuurlijk mensen die het hoogste genoegen hebben in het stoken van onrust. Die niets liever zien dan dat de boel uit de hand loopt en die daarom met graagte een smeulend vuurtje aanblazen. Deze groep is alleen maar te beteugelen als hun de handboeien wordt omgedaan en de celdeur daarna lang achter hen dicht blijft.

Maar er is ook een groep die om andere, minder duidelijke redenen zich ontgaat. Daaronder zijn mensen die doorgaans een onopvallend, correct leven leiden maar die zich over komst van asielzoekers in hun woonplaats zodanig opwinden dat ze zichzelf niet meer in de hand hebben. De vraag is wat hen drijft.

Het antwoord is even voor de hand liggend als gecompliceerd. Deze mensen worden beheerst door angst en onzekerheid. De Engelse dichter Shakespeare zei ooit: „Angst maakt duivels van cherubijnen.” Wie beheerst wordt door angst, doet rare dingen. Dat bleek vorige week in Geldermalsen overduidelijk.

Wanneer autoriteiten deze angst in de greep willen krijgen, moeten ze niet direct proberen deze weg te redeneren door de bange burger te overladen met feiten. Het eerste is de angst te benoemen en er begrip voor te tonen. Wie op die manier vreesachtig volk benadert, heeft enige kans dat er een mogelijkheid komt voor gesprek.

De angst voor de komst van vreemdelingen kent diverse aspecten. Er is vrees voor islamisering. Sommigen duchten dat de komst van asielzoekers zal leiden tot stijging van criminaliteit. Anderen zijn ervan overtuigd dat de Nederlandse waarden onder druk komen. Er zijn er ook die vrezen dat het comfort van hun woonomgeving teloorgaat of dat de waarde van hun woning daalt.

Niet elke angst is helemaal ongegrond. Maar om goed te kunnen beoordelen wat wel en wat niet terecht is, zullen bezorgde burgers en beleidsmakers met elkaar aan tafel moeten gaan om de feiten onder ogen te zien. Wie de angst met onbegrip en soms zelfs met een smalende glimlach wegschuift, hoeft niet te rekenen dat de onrustgevoelens tot bedaren komen. Wie anderzijds als bezorgde burger niet bereid is de naakte feiten te wegen, mag niet rekenen op begrip en aanpassing van beleid.

Het probleem tot nu toe is dat er nauwelijks een echt gesprek is tussen beide kampen. Meestal is het een debat tussen doven. Met als gevolg dat onvrede en onrust in de samenleving worden aangewakkerd.