„Geef geen preekbeurten terug wanneer de betrokken predikant zelf niet op de afspraak terugkomt”, aldus drs. P. J. Vergunst, algemeen secretaris van de Gereformeerde Bond. Wel roept hij ambtsdragers op „kerkelijk te denken in de komende periode van onzekerheid.” Vergunst deed zijn uitspraken op een door de Gereformeerde Bond belegde informatiemorgen in Hoevelaken voor leden van kerkenraadscommissies en bestuursleden van hervormde evangelisaties. ’s Middags was er in dezelfde plaats een informatiebijeenkomst voor kerkenraadsleden uit de grote(re) steden. Beide bijeenkomsten werden ingeleid door mr. D. G. van Vliet.

Een van de aanwezigen vroeg Van Vliet hoe het na 1 mei moet met preekbeurten die afgesproken zijn met predikanten die openlijk verklaard hebben zich niet in de PKN te laten meenemen. „Wanneer predikanten niet meewillen de PKN in, moeten ze bedanken als lid”, aldus Van Vliet. „Iedere andere verklaring die ze doen is juridisch gezien nietig, omdat ieder lid van de Nederlandse Hervormde Kerk per 1 mei van rechtswege lid wordt van de Protestantse Kerk in Nederland. Predikanten die hun lidmaatschap niet opzeggen, kunnen zonder problemen voorgaan in hervormde gemeenten binnen de PKN. Wanneer zij echter als lid bedanken, mogen zij geen erediensten meer leiden in die gemeenten.” Hervormde evangelisaties, die niet onder een kerkordelijke regeling vallen, zijn vrij in de keus van voorgangers.

De jurist legde uit dat de PKN straks vier soorten gemeenten kent, die in principe allemaal in één geografisch gebied naast elkaar kunnen bestaan. Het gaat dan om protestantse (verenigde) gemeenten, hervormde gemeenten, gereformeerde kerken en lutherse gemeenten. Wanneer in een bepaalde plaats alle wijkgemeenten besluiten tot fusie en één wijkgemeente dat niet wil, is de centrale of algemene kerkenraad volgens de nieuwe kerkorde verplicht toe te stemmen in de vorming van een -bijvoorbeeld- hervormde wijkgemeente. „De kerkorde is hier heel duidelijk in, de kerkenraad kan dit niet weigeren”, aldus Van Vliet. Wanneer zo’n wijkgemeente een hervormde gemeente wil vormen los van de plaatselijke PKN-gemeente, kan dit in principe ook. „Zo’n gemeente heeft dan geen enkele band meer met de algemene kerkenraad van de PKN ter plaatse.”

Omdat er in de kerkorde van de PKN geen inhoudelijke criteria staan waaraan een groep leden die een eigen wijkgemeente wil stichten moet voldoen, lijkt het voor hervormde evangelisaties in de PKN gemakkelijker te worden een hervormde wijkgemeente van bijzondere aard te vormen dan in de huidige Hervormde Kerk. „Mijns inziens kunnen hogere kerkelijke organen alleen toetsen aan uitwendige factoren, zoals financiële draagkracht en het voorkomen van grote versplintering”, zei Van Vliet.

De jurist ging zaterdag ook in op de positie van leden van hervormde gemeenten die geen lid willen zijn van de PKN. Hij ziet in de kerkorde een mogelijkheid om mensen die hun lidmaatschap van de PKN opzeggen, toch te laten meeleven met een plaatselijke gemeente. „Hoewel de PKN alleen belijdende leden, doopleden en gastleden kent, is er daarnaast een register waarin mensen kunnen worden ingeschreven die blijk geven van verbondenheid met de gemeente. Het gastlidmaatschap kan alleen verleend worden aan leden van door de synode aangewezen kerken. Dus niet aan mensen die geen kerkelijk onderdak hebben. In de ordinanties van de nieuwe kerkorde wordt echter bepaald dat tot de gemeenschap van een gemeente behoren de niet-gedoopte kinderen van gemeenteleden en anderen die blijk geven van verbondenheid met de gemeente. Hiertoe zou men ook kunnen rekenen die mensen die geen lid willen zijn van de PKN, maar wel met de plaatselijke gemeente willen meeleven. Zij kunnen zich laten registreren door de kerkenraad en worden ook landelijk geregistreerd. Omdat zij echter geen gastlid zijn, hebben zij geen stemrecht.”

Volgens Vergunst is in contacten met het moderamen van de synode gebleken dat er de bereidheid is om deze verbondenheid met de plaatselijke gemeente zo ver op te rekken dat deze mensen wel aan het avondmaal kunnen deelnemen. Hetzelfde zou gelden voor de bediening van de heilige doop. „De consequentie van dat laatste is wel dat de gedoopte kinderen als dooplid behoren tot de PKN”, aldus Van Vliet.