Over-leven in een zelfgebouwde wereld

In de aula van de Gomarus Scholengemeenschap in Gorinchem is het druk. De pauze is net begonnen en leerlingen proberen een frikandel- of saucijzenbroodje te bemachtigen in de kantine. De naam Minecraft brengt nergens een vragende blik in de ogen. Iedereen weet waar het over gaat: een mateloos populair computerspel dat ook onder reformatorische kinderen en jongeren massaal gespeeld wordt.

Dan komt Wim (16) binnen. „Wie wil er iets over Minecraft weten?” Als hij over zijn ervaringen met het spel vertelt, vormt zich een groepje jongeren om hem heen. Minecraft boeit, vooral de jongens. Wim: „Het is mooi om een eigen wereld te bouwen en daar steeds verder in te komen. Je moet hout hakken, steden maken, vijanden verslaan.”

Op de vraag wat dé uitdaging van het spel is, raakt Wim op dreef. „Je hebt shelters nodig om mobs (zie ”Minecraft, zo werkt het”) te slim af te zijn. Anders ga je dood natuurlijk. In de nether, dat is een ondergrondse wereld, kom ik liever niet. Dan word je gelijk afgemaakt. Kijk, je moet gewoon sterk worden, dan kun je steeds meer vijanden verslaan. Maar dat duurt wel lang.”

Nerds

Jongens zijn het meest fanatiek, zo is te horen in de gangen van de school in Gorinchem. Hannah (16) en Petrianne (16) weten slechts van een paar meisjes dat ze de game spelen. Jongens die dat doen kennen ze des te meer. Hannah is stellig. „Minecraft is voor nerds.” De meiden zijn zelf veel liever actief op sociale media als Facebook en WhatsApp.

Of alleen de zogeheten ‘nerds’ actief zijn met Minecraft, valt overigens te betwijfelen. Wel is het een game die je niet zomaar onder knie hebt. Het kost veel tijd om alle mogelijkheden van het spel te benutten, zeggen de vwo’ers Ariën (15) en Arjan (15). „Als ik het speel, heb ik er altijd een internetpagina bij met uitleg”, aldus Ariën. „Je hebt ook al je vingers nodig om snel te kunnen reageren en schakelen. Eenvoudig is het niet.”

Nog ingewikkelder wordt het als je een eigen server bouwt met daarop je eigen omgeving. Dat deed Minecraftkenner Wim. Zo’n eigen server biedt een aantal grote voordelen. „Met mijn vriendengroep bepaal ik wie actief is op mijn server. Er komen dus geen ongewenste gasten. En als mijn computer die de server aanstuurt op zondag uit staat, kun je er niet op.” Even denkt hij na. Dan: „Nou, misschien kun je er wel op, maar hij updatet in ieder geval niet.”

Voor kinderen en jongeren is het helder: Minecraft is een leuk, uitdagend spel. Weliswaar vooral voor de wat jongere jongeren, maar toch. Ook basisschoolkinderen zijn actief, soms al in groep 5 of 6. Hetzij in de Creatormodus (zie ”Minecraft: zo werkt het”), hetzij in de ‘spannende’ wereld waar je moet zien te overleven: Survival.

Eng schietspel

Maar wat moeten opvoeders van dit spel denken? Minecraft is immers van een totaal andere orde dan een spel als Grand Theft Auto (GTA), waar geweld, vloeken en moord centraal staan. Argumenten om zo’n game buiten de deur te houden zijn er genoeg. Met Minecraft ligt dat toch anders. Het is een spel waarin creativiteit en sociale omgangsvormen belangrijk zijn. Goed voor de ontwikkeling van het kind, toch? En liever Minecraft, dan zo’n eng schietspel.

Voor de Creatormodus is dat zeker het geval. De vergelijking met lego ligt hier voor de hand. Je kunt bouwen, zoeken, afbreken en weer wat anders bouwen. Minecraft prikkelt de creativiteit van kinderen en jongeren. Verbazend wat sommige gamers weten te maken, getuige de vele video’s die hierover op YouTube te vinden zijn. Dat er in die virtuele wereld soms wat vreemde figuren rondlopen, ach, dat is bij lego ook zo. En wie heeft ooit de wereldberoemde blokjes in de ban gedaan omdat er een piratenschip verkrijgbaar is met daarop de nodige doodshoofden?

Voor de Survivalmodus ligt het een tikje anders. Hier komt de gamer zombies tegen, die ’s nachts rondwaren en je proberen een ‘leven’ af te pakken. Daarom maar buiten de deur houden? Jongeren zullen deze gedachtegang moeilijk kunnen volgen. „Ze zien er totaal niet echt uit”, zeggen ze. En daarmee hebben ze een punt. Die ‘zombies’ zijn kubusachtige objecten met oogjes, waar zelfs met veel fantasie nog geen schepsel van te maken valt. Daarmee verschilt Minecraft op een wezenlijk punt van videogames als Call of Duty of GTA, waar je als het ware in een realistische wereld rondloopt.

Iets meer vraagtekens zijn te stellen bij de omgeving van de ”nether”, de onderwereld, waar vuur en lava overvloedig aanwezig zijn. Helemaal aan het ‘eind’ van het spel –waar je alleen komt als je héél bedreven bent of beschikt over codes– moet de gamer een draak verslaan. Christelijke jongeren die goed thuis zijn in de Bijbel, zouden zomaar parallellen met het Bijbelboek Openbaring kunnen trekken. Maar is dat terecht?

Adviezen

En hier stokt het verhaal een beetje. Een reformatorische gamedeskundige zou een gedegen antwoord moeten kunnen geven op deze vraag. Zo van: dáárom buiten de deur houden. Of: dáárom gerust toelaten. Maar zo’n deskundige is lastig te vinden, blijkt na lang zoeken. En een eensluidend antwoord komt er ook niet.

Wel adviezen richting ouders, van Marieke Westerterp, gamedeskundige bij het Nederlands Dagblad. Ze recenseert veel games voor de christelijke ochtendkrant en kent Minecraft goed. „Als je kind het spel speelt, wees dan betrokken”, zegt ze. „Ook al vind je het niet leuk, probeer interesse te tonen.” Als je dat als opvoeder niet doet, sta je volgens Westerterp direct op achterstand. „Een moeder die niet van voetbal houdt, kan roepen wat ze wil over sportverdwazing. Maar echte impact heeft de waarschuwing van een vader die ook van voetbal houdt.”

En dus is interesse een eerste vereiste, aldus de gameredacteur. „Als een kind naar beneden komt na een uur gamen, is
het wijs om te vragen hoe het ging. Wat heeft hij of zij gedaan, is er nog iets leuks
of vervelends gebeurd?” Juist bij Minecraft is die laatste vraag belangrijk, weet Westerterp. „Gamers die online spelen, zien elkaar in de wereld waar ze actief zijn. Kinderen of jongeren kunnen volledig van slag zijn als een andere gamer hun prachtige bouwsel vernietigt. Dat hakt er echt bij ze in. Leer kinderen daarom online goed met elkaar om te gaan.”

Als ouders weten hoe hun kind Minecraft speelt, kunnen ze zelf beoordelen of ze dat geschikt vinden, aldus Westerterp. „Het maakt verschil of je kind helemaal in die fantasie duikt of gewoon mooie gebouwen aan het maken is.” Er zelfs mee bezig zijn als de pc of spelcomputer uit staat, is een signaal dat het kind meegesleept wordt. „Houd de vinger aan de pols, want er gaat snel veel tijd in zitten.”

Uitspelen

Dat games veel tijd kosten, zal elke ouder met wat oudere kinderen herkennen. En misschien schuilt hier wel het grootste gevaar bij Minecraft: de enorme hoeveelheid tijd die erin gestoken wordt. Vooral jongeren zijn erop gebrand om het spel uit te spelen, terwijl Minecraft als het ware een eindeloos spel is. Een uur gamen is niets. En twee uur ook niet. Friso (15), vmbo’er op de Gomarus in Gorinchem, zat er drie uur per dag achter. „Nu niet meer, maar Minecraft kost écht veel tijd. Uitspelen, dát is het grote doel. Je wilt gewoon naar die draak toe.”

Verslaving ligt op de loer. Overdreven? Absoluut niet, zegt Ellen van Geffen, verslavingspsycholoog bij verslavingskliniek Jellinek. „Ik kom Minecraft met grote regelmaat tegen bij jongeren die bij ons in behandeling komen voor problematisch gamen. Het gaat dan vooral om jongens van 15 en 16 jaar. Andere spellen die we horen zijn League of Legends of Call of Duty.”

Waarom juist die games? „Het sociale aspect is heel belangrijk voor jongeren. Op afgesproken tijdstippen online zijn met vrienden, elke dag moeten spelen om behaalde credits te kunnen behouden; maar ook snelle en directe beloningen in het spel werken verslavend.”

Minecraft: zo werkt het

Minecraft kwam op 18 november 2011 op de markt. Het spel werd ontwikkeld door Markus Person, oprichter van spellenfabrikant Mojang AB. Ruim drieënhalf jaar later zijn er 20 miljoen exemplaren van de pc-versie van Minecraft verkocht. Daarmee is het spel de best verkochte pc-game aller tijden, los van de talloze verkopen voor Xbox, Playstation of smartphone.

Dat er vorige maand zelfs een ”Bijbel voor Minecrafters” verscheen, onderstreept de populariteit van deze game. In het boek staan Bijbelse verhalen, een soort strips in Minecraftvormgeving. Het doel? Niet-christelijke jongeren die deze game spelen, via hun interessegebied in aanraking brengen met Bijbelse verhalen. Al eerder gebeurde iets dergelijks rond de Lego-bijbel.

Speluitleg

Spelers kunnen in Minecraft met elkaar spelen in een driedimensionale wereld vol blokken. Het ziet er nogal simpel uit, maar daarin ligt tegelijk de kracht. De mogelijkheden zijn legio: je kunt er lopen, springen, vliegen (in Creatormodus), bouwen, kippen houden, varkens fokken, graan zaaien en oogsten, houthakken en jezelf verdedigen tegen aanvallen van vijanden. Hoe meer grondstoffen je vindt, hoe sterker je wordt.

Om een idee te krijgen van de uitgebreidheid van Minecraft, is een bezoek aan de Minecraft-Wiki op Wikipedia wellicht een idee. Hieronder volgt een korte opsomming van de belangrijkste elementen uit het spel.

● Avatar: de online ‘persoonlijkheid’ die op het scherm te zien is en die in de kubuswereld rondloopt. Deze is aan te passen door de gebruiker.

● Online/offline: Minecraft is zowel offline als online te spelen. Online speelt het spel zich af op servers die door beheerders wordt onderhouden. Vaak zijn het vriendengroepen die een eigen wereld hebben gecreëerd, maar het is ook mogelijk in bestaande werelden te bouwen. Offline ziet de speler alleen zichzelf en de mobs die de computer zelf creëert.

● Mobs: bewegende onderdelen in het spel die de computer bestuurt. Denk aan dorpsbewoners met wie je spullen kunt ruilen, dieren die je kunt houden voor voedsel of monsters die je aanvallen.

● Spelmodi: er zijn grofweg twee manieren om Minecraft te spelen.

1. Survival: alles staat in het teken van overleven. Je avatar moet bouwen, eten en vechten om niet ‘dood’ te gaan. Schuilplaatsen zijn nodig om aanvallen van vijandige mobs te overleven. Een boerderij is handig voor voedsel, maar de blokken die daarvoor nodig zijn, moet je als speler verdienen door op zoek te gaan naar grondstoffen. Dan kan zowel bovengronds als ondergronds. Elke speler heeft aan het begin twintig ‘levens’. Als speler kun je de game op ”peaceful” zetten, zodat mobs je niet langer aanvallen en je niet hoeft te vechten. Door de modus op ”dag” te zetten, wordt het ook niet nacht en verschijnen er geen zombies waar je tegen hoeft te vechten.

2. Creative: in deze modus staat het bouwen centraal. Geen vijanden dus. Alle soorten blokken zijn beschikbaar, zodat je snel iets moois kunt bouwen. In deze modus kun je ook vliegen, wat onder jongeren populair is. Het is in deze modus ook niet nodig om te eten. Deze modus is het best vergelijkbaar met het spelen met lego.

● Werelden: hoe meer ervaring je avatar heeft, hoe meer mogelijkheden er zijn. Bijvoorbeeld om je te verplaatsen naar een andere wereld: denk aan de ”nether” (onderwereld) of ”the end” (het eindspel waar de gamer een draak moet verslaan).

www.minecraft-nl.gamepedia.com voor webpagina’s vol informatie over het spel Minecraft.

Populaire games

Van alle jongens tussen de 5 en 25 jaar zegt slechts 24 procent geen games te spelen. Bij de meisjes ligt dat percentage op 42 procent, zo blijkt uit een eind vorig jaar uitgevoerd onderzoek van onderzoeksbureau TwinQ. De interesse van gamende jongens en meisjes loopt behoorlijk uiteen, met één opvallende uitzondering: Minecraft. Dit spel wordt zowel door jongens als meisjes veel gespeeld. Een overzicht van de vijf meest populaire games van kinderen en jongeren tussen de 5 en 18 jaar.