Prinses Juliana was bij haar overlijden in gezelschap van haar man, prins Bernhard en drie van haar vier dochters. Alleen prinses Christina was niet aanwezig, zij kwam kort na het overlijden van haar moeder aan op Schiphol; ze woont in de Verenigde Staten.

Juliana was van 1948 tot 1980 een zeer geliefde koningin, een hartelijke en belangstellende vrouw die anderen op hun gemak wist te stellen. „Vandaag is ons land in zekere zin zijn moeder kwijt geraakt”, typeerde premier Balkenende haar in de televisietoespraak die hij naar aanleiding van het overlijden hield. Balkenende noemde Juliana’s „menselijke benadering” kenmerkend voor haar koningschap. Hij riep een uitspraak van de voormalige koningin in herinnering dat zij „wanneer zij geen koningin was geweest, graag maatschappelijk werkster had willen zijn.”

Met die opmerking verwees hij naar de talrijke bezoeken die zij aflegde aan ziekenhuizen, bejaardenhuizen, revalidatiecentra en kindertehuizen. Bij dergelijke bezoeken maakte de vorstin duidelijk dat zij „voor de mensen” kwam en „niet voor de directie.”

De koninklijke familie zal de komende dagen hofrouw in acht nemen. Leden van het Koninklijk Huis hebben hun afspraken afgezegd. Koningin Beatrix zou morgen in Den Haag het theater Diligentia openen. Kroonprins Willem-Alexander, prinses Máxima en prinses Catharina-Amalia keren zondag voortijdig terug van hun skivakantie in het Oostenrijkse Lech.

Juliana beleefde na haar aftreden een rustige oude dag, op 16 april 1998 onderbroken door een val waardoor ze een heup brak. Ze herstelde snel, maar kampte na de operatie wel met ”acute verwarring”. Het huwelijk van kleinzoon prins Maurits en Marilène van den Broek, eind mei van dat jaar, woonde zij echter in ogenschijnlijk goede conditie bij. Het zou haar laatste openbare optreden zijn. Op 23 februari 1999 maakte ze bekend dat naar buiten treden haar te zwaar werd. Eind juni 2001 vertelde prins Bernhard dat ze haar geheugen praktisch volledig kwijt was.

De datum van de uitvaart is nog niet bekend, maar gedacht wordt aan woensdag 31 maart. Bij overlijden van leden van het Koninklijk Huis liggen er gewoonlijk acht tot tien dagen tussen het overlijden en de uitvaart, want er zijn veel voorbereidingen nodig. De bijzetting zelf krijgt een privé-karakter, overeenkomstig de uitvaart van prins Claus.

Het ligt in de verwachting dat het publiek ook afscheid kan nemen van de overledene. Net als bij prins Claus kunnen ’gewone mensen’ dan terecht in een ”chapelle ardante” op het Noordeinde, na officiële delegaties. Condoleren zal praktisch overal kunnen: door provincie- en gemeentehuizen zijn registers aangeschaft. Ook op internet kunnen belangstellenden een condoleanceregister tekenen.

Officiële nationale rouw bestaat in Nederland niet, hofrouw wel. De koninklijke familie beslist zelf hoe zij daaraan inhoud geeft. De leden zijn in ieder geval enige tijd niet bij allerlei evenementen te verwelkomen. Onzeker is nog of het huwelijk van prins Friso en Mabel Wisse Smit op 24 april en de viering van Koninginnedag op 30 april -de verjaardag van Juliana- doorgaan.

Premier Balkenende kondigde zaterdagmorgen rouwmaatregelen af. Op grond van een speciale vlaginstructie wordt van alle Rijksgebouwen de Nederlandse vlag halfstok, zonder wimpel, uitgestoken vanaf de dag van het overlijden tot en met de dag van de uitvaartdienst en bijzetting met uitzondering van de zondag. In de periode tot en met de uitvaartdienst en bijzetting gelast het Rijk alle officiële feestelijkheden af. Bij andere evenementen zal gepaste soberheid in acht worden genomen.

Een vlaginstructie voor particulieren komt er niet. Die moeten zelf weten wat zij doen. De vlag kan halfstok, terwijl sommigen misschien voluit vlaggen met zwarte wimpel zullen verkiezen. Op de koninklijke paleizen wordt de koninklijke standaard van een zwarte wimpel voorzien. Op Paleis Soestdijk werd zaterdagochtend de persoonlijke vlag van prins Bernhard gehesen met een zwarte wimpel.

De voorzitters van de Eerste en de Tweede Kamer en de voorzitters van de fracties van de politieke partijen betuigden in de loop van zaterdag hun deelneming. De reacties herinnerden aan de warme persoonlijkheid van Juliana.