Een „fantasieloos, krampachtig pakket” dat amper banen oplevert en nauwelijks leidt tot vergroening. Met die woorden stemde D66-leider Pechtold vorige maand in de Tweede Kamer het belastingplan weg, waarmee het kabinet de lasten in 2016 met 5 miljard euro wil verlagen. Dit geld –„dat niet over is, maar wordt geléénd”– kon beter gaan naar het „aflossen van de staatsschuld.”

Dindsdag ging D66 alsnog overstag en sprak diezelfde Pechtold van een belastingplan „dat Nederland vooruit brengt.” Het verschil tussen toen en nu? Enkele, deels cosmetische wijzigingen die te duiden zijn als een mix van gerommel in de marge plus wat vrijblijvende voorschotten op een onzekere toekomst.

Ja, het kabinet hééft een beweging gemaakt naar D66. Maar het is niet veel meer dan een lichte knik met het hoofd; met het blote oog amper waarneembaar. Extra banen komen er niet of nauwelijks bij, evenmin als veel vergroening en zeker voor 2016 zijn de concessies marginaal. Niettemin sprong D66 dinsdag gretig door de voor haar opgetuigde hoepel, waarover D66-senatoren afgelopen zondag nog onderhandelden bij staatssecretaris Wiebes (Financiën) thuis aan de keukentafel.

Dat komt onder meer doordat de aanvankelijke nee-stem de partij bepaald niet goed bevallen is. Waar de achterbannen van SGP en ChristenUnie de principiële verwerping van het belastingplan door hun partij goed kunnen velen –de dikwijls noodgedwongen eenverdiener gaat er weliswaar in koopkracht op vooruit, maar zijn fiscale benadeling verdubbelt–, geldt dat niet voor D66.

Van buiten, maar vooral ook in de eigen achterban, klonk de laatste weken een toenemend gemor over de weigering van D66 om na alle geaccordeerde lastenverzwaringen en bezuinigingen het nu juist bij de allereerste lastenverlichting te laten afweten.

Zou de partij werkelijk, en dan meer vanuit politiek opportunisme dan om principiële redenen, een belastingverlaging wegstemmen dat dan misschien niet de vaart heeft die D66 ambieert, maar (met meer kinderopvangtoeslag en tweeverdienersbonussen) onmiskenbaar wél de richting?

Zéker voor de als ultra-constructief te boek staande nieuwe D66-senatoren als Schnabel (voormalig SCP-directeur) en Rinnooy Kan (als jarenlang SER-voorzitter haast het consensusmodel zelve) zou het toch wel erg ingewikkeld worden om uit te moeten leggen waarom, voor het eerst in de parlementaire historie, juist dít belastingplan moet sneuvelen.

Of de D66’ers in de Eerste Kamer zonder aanpassingen ook écht tegen zouden hebben gestemd, zullen we nooit weten omdat ook het kabinet de voorkeur gaf aan maximale zekerheid boven powerplay in de Senaat. D66 werd binnen gehengeld, waarmee –samen met het CDA– een meerderheid is veiliggesteld.

Het gedoogtrio D66, CU en SGP, dat na de Senaatsverkiezingen de coalitie niet langer aan een meerderheid kon helpen, lijkt daarmee voorlopig vervangen. Werkgeversclub VNO-NCW sprak woensdagmorgen zelfs al van de contouren van een toekomstige ”Grote Coalitie” van de vier ‘grote’ middenpartijen: VVD, PvdA, CDA en D66. Al is het nog even afwachten of de kiezer daar ook zo over denkt.

Wijzigingen in belastingplan

• Voor de ouderenkorting komt in 2017 100 miljoen euro extra beschikbaar.

• Het budget voor de kinderopvangtoeslag stijgt in 2017 met 100 miljoen euro.

• De vrijstelling voor de vermogensbelasting gaat al in 2016 (in plaats van 2017) van circa 21.000 naar 24.437 euro

• Er komt in 2016 100 miljoen euro vrij voor subsidies op energiebesparende maatregelen van huiseigenaren.

• Het kabinet komt volgend jaar met een scenario voor de sluiting van kolencentrales.

• Ook komt het kabinet met een voorstel om vanaf 2019 de inkomstenbelasting te verlagen in ruil voor meer belastingheffing door gemeenten.