Zuskind Pos, ook wel Alexander Polak genoemd, is de eerste Joodse Hagenaar die wordt geportretteerd. Hij wordt rond 1625 in Polen geboren en overlijdt in 1697. Pos legt in 1675 de burgereed van Den Haag af en wordt het jaar daarop toegelaten tot het St. Nicolaas- of winkeliersgilde. Drie jaar voor zijn dood geven de raden en rekenmeesters van de domeinen van Holland en West-Friesland hem permissie om op een stuk grond aan de Scheveningseweg een Joodse begraafplaats in te richten voor de Joodse gemeente in Den Haag.

Isaac Maarsen (1892-1943) is de laatste in de rij van achttien portretten. In 1925 wordt hij tot opperrabbijn van Den Haag benoemd. Na het uitbreken van de Tweede Wereldoorlog wordt de zorg voor Haagse Joden zijn belangrijkste taak. Nadat de Duitse bezetter besluit dat per 23 april 1943 geen enkele Jood meer in Den Haag mag wonen, houdt Isaac Maarsen op 20 april 1943 een afscheidsrede. De dag erna wordt hij met zijn echtgenote en dochters via de kampen Vught en Westerbork naar Polen gedeporteerd. Drie maanden later komen zij aan hun einde in het Poolse vernietigingskamp Sobibor.

Chanoeka

„Met de tentoonstelling willen we drie eeuwen Joods leven in Den Haag voor het voetlicht brengen”, zegt rabbijn S. Katzman van de plaatselijke Nederlands Israëlitische Gemeente (NIG). „In 1650 ligt de oorsprong van onze gemeente. Per eeuw passeren zes Joodse Hagenaars de revue die hun sporen hebben verdiend op maatschappelijk vlak of die van grote betekenis zijn geweest voor de Joodse gemeenschap.”

Naast twee genoemde personen toont de expositie onder meer enkele bankiers, een minister en zelfs een schaker. De laatste, Elias Stein (1748-1812), introduceerde het schaakspel in Nederland. Stein gaf zelfs schaakles aan de zoon van stadhouder Willem V, de latere koning Willem I.

De tentoonstelling is het resultaat van een samenwerking tussen het Centrum voor Haagse Jiddisjkeit (CHAJ) en het Haags Gemeentearchief. In aanwezigheid van burgemeester Van Aartsen wordt in het Haagse stadhuis maandag –op de tweede dag van het Joodse chanoekafeest– door het aansteken van het tweede licht van de negenarmige kandelaar het startsein gegeven voor de expositie. „Chanoeka is het feest van het licht”, zegt rabbijn Katzman. „Het is prachtig om dit licht in het stadhuis, de huiskamer van alle Hagenaars, te delen met alle inwoners van onze stad.”

Afspraak

Na een week wordt de expositie van het stadhuis verplaatst naar het CHAJ en is daar naar verwachting een halfjaar te zien. De mogelijkheid bestaat, zeker voor groepen, dat iemand van het CHAJ wat meer vertelt over het Joodse leven in de hofstad. Wel moet van tevoren een afspraak worden gemaakt.

>>joodsdenhaag.nl

„Een stapje dichter bij de Messiaanse tijd”

Voor de Joodse gemeenschap in Den Haag is het 70 jaar na de Tweede Wereldoorlog nog steeds overleven, zegt rabbijn S. Katzman. „Maar 50 jaar geleden verklaarden mensen ons ook al op sterven na dood. We bestaan echter nog steeds.”

De rabbijn schat dat Den Haag maximaal 3000 Joodse inwoners heeft. De Nederlands Israëlitische Gemeente (NIG) heeft er 2 synagogen en telt zo’n 500 leden. Katzman gaat in beide voor. De diensten worden doorgaans door zo’n 70 leden bezocht.

Katzman is niet louter negatief over de toekomst van de NIG. „Er zijn ook ouders met kinderen lid. De jongsten gaan doordeweeks naar het enige Joodse kinderdagverblijf in de stad. Verder hebben we een zondagschool waar basisschoolkinderen Hebreeuws leren en worden ingewijd in de Joodse traditie. We zijn echt niet alleen bezig met overleven, maar proberen door iets goeds na te laten de wereld een stapje dichter bij de Messiaanse tijd te brengen.”