Dezelfde donderdagmiddag nog bezocht koningin Sofia het universiteitsziekenhuis Gregorio Marañon in Madrid. Zij werd vergezeld door haar zoon prins Felipe en diens verloofde Letizia Ortiz Rocasolano. Het drietal reisde door naar het ziekenhuis De Twaalfde Oktober. De prinsessen Elena en Cristina bezochten met hun echtgenoten andere slachtoffers in andere ziekenhuizen van de Spaanse hoofdstad. Kortom, de hele koninklijke familie leefde mee met de getroffen Spanjaarden.

Het was voor het eerst sinds de poging tot staatsgreep in 1981 dat de koning zich rechtstreeks tot het volk wendde. De Spaanse vorst bekleedt sinds de dood van generaal Franco in 1975 het koningschap en mede onder zijn leiding veranderde het land van een dictatuur in een democratische constitutionele monarchie. Juan Carlos benadrukte vorige week donderdag de eenheid, vastberadenheid en ingetogenheid van zijn onderdanen, deugden die volgens hem op dit moment het hardst nodig waren om de slag te boven te komen. Ook zei hij dat deze eigenschappen nodig waren om het terrorisme te bestrijden, „met alle instrumenten die de rechtsstaat ons verschaft.”

De koning nam tijdens zijn televisieboodschap geen enkele keer het woord ETA in de mond, hoewel in die eerste uren de Baskische afscheidingsbeweging nog als hoofdverantwoordelijke werd gehouden. Anderhalve week voor de ramp was een busje met 500 kilo explosieven onderschept, waarmee de ETA de bruiloft van Felipe en Letizia op 22 mei wilde saboteren. Door bomaanslagen op hoogspanningsmasten moest op 22 mei de stroom in Madrid uitvallen. Drie opgepakte ETA-terroristen bekenden ook dat de ETA in de kerstvakantie bommen tot ontploffing had willen brengen in de wintersportplaats Baqueira-Beret in de Spaanse Pyreneeën. Daar brengen leden van de koninklijke familie en de regering vaak hun vakantie door. Volgens de arrestanten had de ETA die terreurplannen laten varen.

Met zijn optreden in 1981, toen hij als opperbevelhebber van het leger een staatsgreep smoorde, verwierf koning Juan Carlos een haast onaantastbare positie. Ook nu weer kweekt hij met zijn boodschap rond de 11e maart veel goodwill. Juan Carlos is een vorst met een menselijk gezicht, een goedlachse persoonlijkheid, die bovendien veranderingen goed aanvoelt. Op de achtergrond speelt hij overigens een veel verdergaande rol dan het vrij beperkte takenpakket dat hem in de grondwet wordt toegeschreven. Maar er is in Spanje haast niemand die daarom maalt. Daar wroeten de media niet in de ins en outs van de constitutionele monarchie en het spel tussen de koning en de premier. Eigenlijk is het relatief stil rond het Spaanse koningshuis, zij het dat bepaalde roddels natuurlijk hun weg vinden. De laatste jaren richtte het geruchtencircuit zich vooral op de vriendinnen van de ongehuwde kroonprins. Nu aan die vrijgezelle staat binnenkort een einde komt, wordt er alleen nog maar gespeculeerd over de hoedanigheid van de trouwjapon en het diadeem van Letizia op de grote dag in Madrid.

Aan de stapel boeken over het Spaanse koningshuis komt in een grote boekhandel als het Casa del Libro in Madrid geen einde. ”Het huwelijk van de eeuw” is van Fernando Gracia, die het heeft over „de geheimen van de verbintenis tussen Felipe en Letizia en andere geheimen van het koningshuis.” ”Jij bent mijn koningin” gaat over het leven van Letizia Ortiz, die vroeger journalist was, en komt van de hand van Angela Portero en Paloma Garcia-Pelayo. Verder verschenen tal van serieuze en minder serieuze biografieën over de afzonderlijke vorstelijke personen, onder wie koning Juan Carlos, koningin Sofia en andere „diamanten van de kroon.” Wie interesse heeft in de anekdotes rond koning Juan Carlos, kan terecht bij Marius Casol.

Hoe dan ook, de Spaanse koninklijke familie heeft zich de afgelopen dagen van haar beste kant laten zien. De kroonprins liep ook mee in de demonstratie van miljoenen mensen tegen het terrorisme, daags na de aanslagen. Eerder liet de prins zich evenmin onbetuigd. Zo was hij in 1997 prominent aanwezig bij de begrafenis van het ETA-slachtoffer Miguel Angel Blanco. Vlak na het verscherpen van de vreemdelingenwet in 2001 vroeg Felipe om meer solidariteit met illegale immigranten.

De nieuwe regering van Spanje staat achter de monarchie. De enige partij die de in 1931 afgeschafte republiek een warm hart toedraagt, is Verenigd Links onder leiding van Gaspar Llamazares. De toekomstige socialistische premier José Luis Rodriguez Zapatero heeft dan misschien enige republikeinse sympathieën, hij zei deze week dat hij de koning als de beste ambassadeur van Spanje in heel de wereld beschouwt en dat deze daarom een voorname rol kan spelen in de buitenlandse politiek.