De Britse theologe gaat steeds meer houden van de apostel Paulus, deze „moeilijke, briljante en kwetsbare man.” Hij is in ieder geval niet de gedoodverfde vrouwen­hater, voorstander van de slavernij, potentaat en tegenstander van het Jodendom. Dat schrijft zij in haar boek ”Paulus. Onze liefste vijand” (uitg. Hollands Diep Uitgevers, Amsterdam), dat deze week in een Nederlandse vertaling verscheen.

Armstrong (1944) publiceerde vooral over het christendom, het Jodendom en de islam. Haar vorige boek, ”In naam van God” (2014), over religie en geweld, verscheen een week na de aanslag op de redactie van Charlie Hebdo in Parijs van afgelopen januari.

In lijn met het nieuwe Paulus-onderzoek stelt Armstrong dat Paulus er alles aan gedaan heeft om de barrières tussen bevolkingsgroepen van verschillende afkomst, stand of sekse te overstijgen. „Zijn beroemde ervaring op de weg naar Damascus was vooral de ontdekking dat God de geboden had ingetrokken die de Joden van de niet-Joden scheidden, geboden die hij zijn leven lang te vuur en te zwaard had verdedigd. Net als Jezus zou hij volharden in de overtuiging dat in Gods Koninkrijk iedereen aan één tafel moest mogen eten.” Paulus leek daarom volgens haar op Jezus, Die iedereen tegen Zich in het harnas joeg door bij zondaars aan tafel te zitten.

Meer eenheid

Het was, stelt Armstrong, de roeping van Paulus om de kwetsbaarheid van de zogenaamde Jezus­beweging te overwinnen door deze te verankeren in basisprincipes. Hij deed dat door zich te keren tegen allerlei overgeestelijke mensen die zich te buiten gingen in tongentaal, bijzondere wonderen en openbaringen, soms ook geïnspireerd door de Joodse wijsheidstraditie binnen het hellenistisch judaïsme. In het laatste geval ging het om nieuwe apostelen die verkondigden dat eens de hele wereld tot het Jodendom bekeerd zou worden en dat Israël zou voorgaan in een nieuwe wereld­orde. Het elitaire leiderschap van deze nieuwkomers stond echter haaks op Paulus’ idee van gelijkheid.

Tegenover al deze schijnapostelen en ‘spirituele’ mensen met hun wazige geestelijke avonturen vond Paulus dat ze weer aan hun historische wortels moeten worden herinnerd. Daarbij deed hij volgens Armstrong een grote vondst: een collecte houden voor de Jeruzalemse gemeente. Zo werden de gelovigen wekelijks aan de Heilige Stad herinnerd, de plaats waar de Messias stierf en opstond. „De Christusbeweging betoont zich een alternatieve, op wederkerigheid gestoelde samenleving waarin iedereen gelijk is en alles tot de gemeenschap behoort.”

Armstrong beweert dat maar zeven brieven in het Nieuwe Testament echt aan Paulus moeten worden toegeschreven, in ieder geval niet: Kolossenzen, Efeziërs, 2 Thessalonicenzen, 1 en 2 Timotheüs en Titus, de zogenaamde deutero-paulinische brieven. Volgens de Britse theologe was het in de oudheid de gewoonte om onder de naam van een bewonderde wijze of filosoof te schrijven. Die ‘postume’ brieven waren een poging om de radicale leer van Paulus beter ingang te laten vinden in de Grieks-Romeinse wereld. Juist die latere schrijvers stelden dat vrouwen ondergeschikt waren aan hun man en dat slaven hun meester moesten gehoorzamen. En zij waren er als de kippen bij om Paulus’ veroordeling van de „heersers van deze wereld” te vergeestelijken en te beweren dat er duivelse machten mee werden bedoeld in plaats van de bovenklasse die het Romeinse Rijk regeerde.

Armstrong houdt het erop dat Paulus een ellendige dood is gestorven in een Romeinse gevangenis, vermoedelijk in het wanhopige besef dat zijn missie faliekant mislukt was. De wederkomst van Christus bleef uit, de kerk nestelde zich in de samenleving, en weg was de nadruk die Paulus legde op liefde, gemeenschapszin en onderlinge afhankelijkheid.

Luxe-emotie

Armstrongs theologie van compassie, vrede en sociale rechtvaardigheid knoopt aan bij de visie van Paulus die aan de armen denkt, waarschuwt tegen verdeeldheid en geestelijke ‘opschepperij’. Maak van het geloof geen „egotrip”, meent zij; gelovigen met vaststaande ideeën mogen volgens haar wel in de leer gaan bij Paulus, die zelfverzekerde sterken waarschuwt zwakken in het geloof geen angst in te boezemen.

Armstrongs ontwaart bij Paulus vooral de boodschap van liefde: geen „luxe-emotie”, maar onbaatzuchtige zorg voor anderen.