Initiatiefnemer is de Prins Willem de Eerste Herinneringsstichting. Die is bij testament opgericht door dr. E. Nordlohne, parlementair verslaggever bij NRC Handelsblad en later voorlichter en raadsadviseur bij het ministerie van Onderwijs en Wetenschappen. Nordlohne –overigens een geboren Pool– maakte in 1984 deel uit van de commissie die overal in het land herdenkingen organiseerde van de moord op prins Willem van Oranje, vier eeuwen eerder. Hij besloot zijn nalatenschap te bestemmen voor visuele herinneringen aan de omgebrachte stadhouder.

De stichting kwam er nadat Nordlohne in 1999 overleed. Er waren al standbeelden van Willem van Oranje bij Paleis Noordeinde in Den Haag (1845), op het Plein in die stad (1848) en in het Duitse Wiesbaden (1908). Inmiddels zijn er ook beelden van de Vader des Vaderlands geplaatst in Dillenburg (2000), Delft (2003), Antwerpen (2012), Breda (2014; eerder stond het vanaf 1959 in Willemstad op Curaçao) en Parijs (op 26 september dit jaar), terwijl er in Leiden (2009) en Middelburg (2012) reliëfs werden aangebracht.

Etalage

In september 2012 benaderde de stichting de Raad van State met de vraag of er daar ook belangstelling was voor een gedenkteken voor Willem de Zwijger. De staatsraden reageerden positief.

Hun gebouwencomplex aan de Kneuterdijk in Den Haag werd in de jaren 2005-2011 verbouwd en gerenoveerd. Bij die opknapbeurt werd in de gevel aan de Parkstraat bij de hoek van de Kneuterdijk een etalage gebouwd. Een glazen kast zonder functie. Daar kon het gedenkteken worden geplaatst.

De Raad van State beschikte al over bronzen portretkoppen van de koninginnen Wilhelmina, Juliana en Beatrix en was van plan een sculptuur van koning Willem-Alexander te laten maken, die lid –en sinds zijn inhuldiging ook voorzitter– van de Raad van State is. Die beelden konden eveneens in de etalage aan de Parkstraat. Om de rij compleet te maken, moesten dan nog beelden van de koningen Willem I, II en III worden vervaardigd. Daarvoor werden bronzen afgietsels van bestaande beelden gemaakt. Een initiatief rond Willem van Oranje leidde zo ook tot eerbetoon aan een reeks van zijn opvolgers als leiders des lands.

Claus

In de praktijk wordt de Raad van State aangevoerd door de vicepresident. Sinds 2012 is dat prof. mr. J. P. H. Donner. Hij onthulde de portrettengalerij eerder deze maand.

Beeldhouwer Eric Claus uit het Noord-Hollandse Broek in Waterland ontwierp de beeltenissen van prins Willem I en koning Willem-Alexander –in brons gegoten door gieterij Steylaert in Waardenburg– en werkte eraan mee om de portretten tot een homogeen geheel te maken. Dat betekent niet dat ze allemaal hetzelfde zijn; er is verschil in glans en tint.

Willem-Alexander is afgebeeld met de mantel die hij tijdens de inhuldiging droeg. „Ik heb hem een beetje geflatteerd, natuurlijk”, zei Claus. „Die kin heb ik ietsje mooier gemaakt. En ja, af en toe zit zijn haar zo lekker wild.”

Doordacht

De stadhouders Maurits, Frederik Hendrik en de Willems II tot en met V ontbreken in het rijtje, om nog maar te zwijgen van de regentessen die tussentijds de honneurs waarnamen. Maar in elk geval zijn naast de grondlegger van ons land de staatshoofden uit de achterliggende 200 jaar Koninkrijk afgebeeld. En dat gebeurde niet zomaar, zeggen de staatsraden: „Het idee achter de portrettengalerij is de continuïteit van het constitutionele koningschap te presenteren en de continuïteit van de band van het vorstenhuis met de Raad van State.”

De 17e november was ook niet zomaar als openingsdatum gekozen: op die datum was het 460 jaar geleden dat Willem van Oranje toetrad tot de Raad van State.