De Franse premier Manual Valls sprak op 19 november het Franse parlement toe omdat hij toestemming zocht om de noodtoestand in Frankrijk met drie maanden te verlengen. Er was echter één zin in zijn toespraak die wereldwijd voor sensatie zorgde. De premier zei namelijk dat „we weten dat het risico van een aanval met chemische of biologische wapens aanwezig is.” Analisten concentreerden zich vooral op het woord ”weten”. Hadden de Franse autoriteiten hier specifieke informatie over, of hadden ze hierover details vernomen tijdens de verhoren van verdachten die waren gearresteerd na de aanslagen in Parijs?

Het Franse leger is de afgelopen dagen begonnen om de waterreservoirs in en rond Parijs te bewaken en te beschermen. Het betreft hier de drinkwatervoorziening van de hoofdstad. Een woordvoerder van het Franse leger liet weten dat er meer chloor was toegevoegd aan het water „omdat een daling van het chloorgehalte betekent dat het water besmet is.” In een reactie hierop verklaarde de Britse chemisch expert John Large dat „ook het Verenigd Koninkrijk kwetsbaar is voor aanvallen op zijn watersysteem. Het is zeer eenvoudig om hier een of ander gif in te gooien.”

Experiment

Begin juli dit jaar werd plotseling de drinkwatervoorziening van de Kosovaarse hoofdstad Pristina afgesloten, nadat de autoriteiten informatie hadden ontvangen dat teruggekeerde leden van de islamitische staat (IS) van plan zouden zijn om het nabijgelegen Badovcmeer te vergiftigen. Er werden vijf personen gearresteerd en een van hen bleek inderdaad in het bezit te zijn van chemicaliën. Het hele gebeuren toonde de kwetsbaarheid aan van grote stedelijke agglomeraties.

In september berichtte de BBC dat binnen de Amerikaanse regering de overtuiging gegroeid was dat IS in zowel Irak als Syrië bezig was met het produceren en gebruiken van chemische en biologische wapens. Op minstens vier locaties zouden deze wapens al zijn gebruikt bij wijze van experiment. In Irak heeft IS de gewoonte om langs wegen bommen te leggen. Toen speciale eenheden van het Iraakse leger deze bommen tot ontploffing brachten, veroorzaakten ze een eigenaardige oranje rook. De militaire kregen acuut last van problemen met de luchtwegen.

De Iraakse autoriteiten verklaarden enkele dagen geleden tegenover persbureau Associated Press dat IS in Irak zo’n groot 
territorium heeft veroverd dat men volledig in het duister tast over wat zich hier afspeelt. IS heeft „de complete vrijheid om locaties te kiezen voor zijn laboratoria” waarvoor hij geleerden uit de hele wereld heeft aangetrokken.

De Verenigde Staten vermoeden dat IS nog steeds niet de capaciteit heeft om daadwerkelijk chemische of biologische wapens te produceren. Het belangrijkste argument hierbij luidt steeds dat ook al-Qaida dit jarenlang tevergeefs geprobeerd heeft. Het is echter de vraag of hier de vergelijking tussen al-Qaida en IS opgaat. De afgelopen twee jaar is immers gebleken dat westerse veiligheidsdiensten IS hebben onderschat.

Vergeten erfenis

Bovendien is onbekend hoeveel chemische en biologische wapens IS heeft aangetroffen in gebieden die de terreurbeweging niet alleen in Irak en Syrië, maar ook in Libië veroverde. Bronnen bij de Israëlische defensie meldden begin dit jaar dat militanten van IS in Libië grote hoeveelheden chemische wapens in handen hadden gekregen. Een vergeten erfenis van wijlen Gaddafi.

In juni 2014 veroverden IS-strijders de Iraakse stad Mosul, waar ze in ziekenhuizen radio­actief materiaal aantroffen. Ernstiger was dat IS diezelfde maand een complex in handen kreeg waarin zeer giftige stoffen lagen opgeslagen. Het gaat hier om de plaats al-Muthanna, die ten noorden van Bagdad ligt. Het regime van Saddam Hussein had hier een enorme opslagplaats voor chemische wapens gebouwd.

Na 2003 had de Iraakse regering het Westen ervan verzekerd dat alle hier opgeslagen wapens vernietigd waren. Vorig jaar bleek echter dat dit niet het geval was. In buurland Syrië ging het regime in Damascus in september 2013 akkoord met het verwijderen van alle chemische wapens. In het noorden en oosten van Syrië waren echter toen al grote gebieden niet langer onder de controle van het regime. Alle wapendepots die zich hier bevonden kwamen in handen van milities – waaronder IS.

IS is voortgekomen uit al-Qaida in Irak (AQI) en al in april 2004 wisten de Jordaanse autoriteiten een aanslag te voorkomen op Amman die AQI met chemische wapens wilde uitvoeren. Een jaar eerder had Jordanië een aantal Irakezen gearresteerd die in de stad al-Zarqa de drinkwatervoorziening voor daar gelegerde Amerikaanse soldaten wilden vergiftigen. Het betrof in dit laatste geval geheim agenten van het Iraakse Ba’athregime. Dat verwijst naar een ander aspect dat het zo moeilijk maakt om de capaciteiten van IS in te schatten.

Het is bekend dat veel voormalige officieren van het Iraakse Ba’athregime binnen IS topfuncties bekleden. Het waren Ba’athofficieren die onder meer in al-Muthanna verantwoordelijk waren voor het Iraakse programma voor de ontwikkeling en productie van chemische en biologische wapens. Gevreesd wordt dat een aantal van hen met grote expertise op dit gebied inmiddels voor IS werkt. Het gaat hier dus bepaald niet om amateurs.

Kennis

In mei 2013 rolden de Iraakse veiligheidsdiensten per toeval een laboratorium voor chemische wapens op in al-Dura, een wijk in Bagdad. Dit laboratorium werd gerund door IS, maar degenen die er werkten wisten naar Syrië te ontkomen. Het lijkt erop dat geen enkele deskundige werkelijk weet hoe ver IS gevorderd is in het ontwikkelen van dit soort wapens.

De Britse chemiedeskundige Hamish de Bretton-Gordon waarschuwde onlangs dat „het duidelijk is dat IS veel tijd spendeert aan de training van jihadisten in het gebruik van dit soort wapens. Iedere jihadist die terugkeert naar Europa zal dus een zekere kennis bezitten over hoe men chemicaliën kan gebruiken als terreurwapen.” Waarvan akte.