Commentaar: Kerk moet er voor heel het volk zijn
De generale synode van de Protestantse Kerk in Nederland (PKN) heeft tijdens de najaarszitting deze week het synodebestuur toestemming gegeven om gedetailleerde voorstellen te doen over een vereenvoudiging van de kerkelijke structuur. Over de inhoud van die veranderingen zal de komende tijd binnen en buiten de Protestantse Kerk ongetwijfeld nog veel gesproken worden. Hoe we het ook wenden of keren: de oorzaak waarom de Protestantse Kerk naar de toekomst toe maatregelen wil nemen, ligt in de doorgaande secularisatie. En dat is niet iets wat alleen de PKN aangaat. Het treft het kerkelijk leven over de volle breedte. Ook de kleinere reformatorische kerken voeren strijd tegen afkalving en afval. Gelukkig zijn er nog kerkgenootschappen die, in tegenstelling tot de Protestantse Kerk, in absolute ledenaantallen groeien. Maar als we inzoomen op het kerkelijk leven in steden en streken, zien we dat ook in die kerken er steeds meer plaatsen droogvallen.
Wat dat betreft, is het tekenend dat het kerkgebouw van de gereformeerde gemeente in Utrecht, waar de landelijke kerk haar synodevergaderingen placht te houden, te koop werd gezet. Steeds meer verdunt in de grote steden in het land het kerkelijk leven. Gemeenten kunnen het financieel vaak niet meer bolwerken en hebben soms de menskracht niet meer om de ambten te vervullen. Gemeenten in de Protestantse Kerk kampen hier al veel langer mee, maar het gaat ook andere kerken niet voorbij.
Toch is het voor de Protestantse Kerk een hele stap om te erkennen dat er in de nabije toekomst niet meer op ieder geografisch gebied een gemeente van de PKN zal zijn. De facto ben je dan volkskerk af in die zin dat de kerk niet meer present is in ieder postcodegebied van Nederland.
Zeker voor hervormden doet dat pijn. Niet zelden werd er in de Nederlandse Hervormde Kerk en wordt in de Protestantse Kerk in Nederland en in de Hersteld Hervormde Kerk gesproken over volkskerkgemeenten. In dorpen zoals Katwijk, Ede, Veenendaal, Barneveld, Putten en Staphorst is het corpus Christianum op momenten nog tastbaar. De waarde van die massieve presentie van de kerk in deze dorpen –en er zijn er gelukkig nog veel meer– moet niet onderschat worden. Het christendom zet in deze plaatsen nog steeds een stempel op het publieke en openbare leven.
Tegelijk is er ook nog een andere interpretatie te geven van het begrip volkskerk. Daarop legde de scriba van de Protestantse Kerk, dr. A. J. Plaisier, donderdag de nadruk in de protestantse synode. En dat is dat de kerk er is en moet zijn voor het hele volk.
Zonder nu in een discussie te vervallen welke van de twee interpretaties van het begrip volkskerk de belangrijkste is, kan gezegd worden dat deze notie van het kerk-zijn door geen secularisatie ongedaan mag worden gemaakt. De opdracht van de christelijke gemeente is niet primair om zo groot mogelijk te worden. Wel is het haar blijvende opdracht om de boodschap van zonde en genade uit te dragen en barmhartigheid te bewijzen aan hen die dat nodig hebben. Zeker onze steeds individualistischer wordende maatschappij heeft beide hard nodig.
