De omschakeling naar duurzame energie is volop aan de gang, stelt vicevoorzitter Marta Navarrete van Friends of the Supergrid, een internationale lobbyvereniging van aannemingsbedrijven en kabelfabrikanten. „Nog niet zo heel lang geleden kregen we te horen dat een volledig duurzame energievoorziening onmogelijk zou zijn. Maar de beweging daarheen is nu wel ingezet.”

Fossiele brandstoffen maken plaats voor elektriciteit: duurzame energie is elektrische energie. De Spaanse lobbyiste ziet mogelijkheden te over om die energie in Europa duurzaam op te wekken. „Bijvoorbeeld met windmolenparken op de Noordzee, zonnekrachtcentrales in Zuid-Europa en waterkrachtcentrales in Noorwegen. Daarmee maken we onze afhankelijkheid van Russisch gas een stuk kleiner.”

Het verbruik van elektrische energie zal volgens haar tegelijkertijd ook groeien, onder meer door de opkomst van de elektrische auto. „Neem bijvoorbeeld de Tesla. Die is niet meer weg te denken uit ons straatbeeld.”

Onmisbaar

Grote elektriciteitscentrales maken intussen plaats voor decentrale opwekking: door bijvoorbeeld zonnecellen op woningen, particuliere windmolens en biogascentrales van veehouders.

Doordat energie in de toekomst steeds vaker decentraal wordt opgewekt, zijn er ‘slimme’ elektriciteitsnetwerken noodzakelijk. Woningen krijgen straks mininetwerken, de zogeheten microgrids, gebaseerd op de slimme meter. Stadswijken en dorpen krijgen smart grids waarin ook decentrale opslag van elektriciteit een belangrijke rol zal spelen. En ten slotte is er het supergrid, een slim netwerk dat alle kleinere grids aan elkaar en aan bijvoorbeeld grote windmolenparken op de Noordzee verbindt.

Navarretes lobbyorganisatie heeft grote ambities. „We willen een slim elektriciteitsnetwerk waarin alle Europese landen onderling verbonden zijn. Daarmee kunnen landen overschotten en tekorten onderling uitwisselen. Dat is efficiënt en veel goedkoper dan nu het geval is, nu de landen elk voor zich hun elektriciteitsvoorziening regelen. De consument kan er alleen maar op vooruit gaan.”

Een groot probleem echter is dat de nationale regeringen dergelijke ‘slimme’ supernetwerken vooral als bedreiging zien. „Zo kampte België afgelopen winter met een acuut energiegebrek doordat enkele kerncentrales waren uitgevallen. De oplossing lag om de hoek: ze konden eenvoudig een kabel aanleggen naar de gascentrale in Maasbracht, 8 kilometer verderop. Dat deden de Belgen echter niet; ze meenden dat ze dan te afhankelijk zouden worden van Nederlandse energie. Gelukkig voor de Belgen pakte de winter vrij zacht uit”, aldus Navarrete.

„Er is veel nationaliteit en weinig rationaliteit in de EU”, constateert D66-Europarlementariër Gerben-Jan Gerbrandy. „Polen is bijvoorbeeld voor 65 procent afhankelijk van steenkool. Op de exploitatie draait het land elk jaar 2 miljard euro verlies. Tegelijk blokkeert de Poolse regering de aanleg van een gasleiding vanuit de Baltische staten. Frankrijk vindt het niet leuk dat er veel goedkope duurzame energie uit Spanje komt. Dat bedreigt de eigen nucleaire industrie.”

Ook Nederland heeft boter op het hoofd, vervolgt Gerbrandy. „We konden onlangs investeren in rendabele zonnekrachtcentrales in Griekenland. Nee, nee, zegt de Tweede Kamer, we moeten elke cent die we steken in duurzame energie in Nederland investeren. Terwijl elke geïnvesteerde euro in Griekenland meer zou opbrengen. Intussen bungelt Nederland onderaan op de lijst van duurzaamste landen in Europa.”

Harmonisatie

Europa kent momenteel 21 energie-unie’s. Daardoor duurt het te lang voordat er iets van de grond komt, stelt Navarrete. „Er is meer harmonisatie nodig tussen de EU-landen. Willen we in de EU meer duurzame energie, dan is daar consistent EU-beleid voor nodig.”

Volgens Pier Vellinga, hoogleraar klimaatverandering aan Wageningen University, kan de komende VN-klimaattop in Parijs een flinke stimulans betekenen voor de omschakeling naar duurzame energie. Wereldwijd is duurzame energie volgens Vellinga al goedkoper dan fossiele brandstof. „De prijs voor zonnepanelen is de laatste zes, zeven jaar met driekwart gedaald, nieuwe windmolens zijn weer efficiënter dan de vorige generatie. Dat maakt parken op de Noordzee ook steeds interessanter.”

Een andere ontwikkeling is de prijs van lithium-ionaccu’s die momenteel veel worden toegepast in elektrische auto’s. „Sinds 2005 zijn lithium-ion­accu’s 80 procent goedkoper geworden. Ik verwacht dat elektrische auto’s binnen vijf jaar even duur zijn als vergelijkbare auto’s op benzine of diesel.”

Vellinga signaleert dat de investeringen in duurzame energie snel groeien en economisch steeds interessanter worden. „China investeert inmiddels evenveel in duurzame energie als de EU en de VS samen. Intussen zijn de investeringen in fossiele brandstoffen teruggelopen van 81 procent in 2001 naar 42 procent nu. Investeringen in duurzame energie groeiden in deze periode van 19 naar 58 procent, terwijl steenkolenbedrijven in de VS 90 procent van hun marktaandeel verloren.”

Gerbrandy refereert aan een recent bezoek van Saudische prinsen aan Europa. „Zij denken nog steeds dat ze de wereld regeren met hun olie en gas, maar die gedachte kan weleens verkeerd uitpakken. Verschillende grote banken bereiden zich er al op voor dat aandelen in de oliesector straks onverkoopbaar zijn. Als die al gaan schuiven, zal de omschakeling naar duurzame energie alleen maar sneller plaatshebben.”

De EU zou alvast kunnen voorsorteren op die verschuiving, meent de Europarlementariër. „Daarvoor is nodig dat er een EU-brede energiemarkt komt, zodat de efficiëntie van de energie-opwekking toeneemt. Om de elektriciteit effectief te transporteren moeten er supergrids worden aangelegd. En ten slotte moeten de subsidies op duurzame energie geharmoniseerd worden. Momenteel gaan elektriciteitsbedrijven shoppen. Vanwege subsidies worden windmolens in Duitsland vervangen door exemplaren met meer vermogen. Maar voor hetzelfde geld kunnen bijvoorbeeld ook nieuwe windmolens worden gebouwd in Frankrijk, waardoor de totale opwekkingscapaciteit toeneemt.”

Trein

De tijd dringt, betoogt Navarrete. „We moeten deze boot niet missen. Onze hoogste prioriteit is het verbinden van de Europese landen om duurzame energie een flinke boost te geven. Als we dat niet doen, blijven de kosten voor de consument stijgen.”

Het duurt de Spaanse te lang voordat er iets van de grond komt. Ze laat een PowerPointslide zien van de Rocket, de allereerste locomotief. „Deze trein zette een enorme beweging in gang. Het was een innovatief project. Er moesten rails worden aangelegd en dat gebeurde. Eerst op regionaal, vervolgens op nationaal niveau. Ten slotte werden de nationale netten in Europa aan elkaar verbonden. Dat bracht aanvankelijk moeilijkheden met zich mee, maar bracht de ontwikkeling van Europa in een stroomversnelling. Eenzelfde ontwikkeling zie ik gebeuren als er supergrids worden aangelegd.”

Ze ziet al een enkel lichtpuntje. Zo heeft voorzitter Juncker van de Europese Commissie veel aandacht voor de energiehuishouding in Europa. „Hij is momenteel de drijvende kracht achter een mogelijke energie-unie.”

Daarnaast is er het ”EU Flagship Project”, dat bestaat uit windparken in de Noordzee. Met een supergrid zijn het Verenigd Koninkrijk, Noorwegen, België, Nederland en Duitsland aan elkaar en aan de windparken gekoppeld. Navarrete: „Dit is een voorbeeld van samenwerking dat zo kan worden gekopieerd naar de rest van Europa.”

>>digibron.nl/smartgrids 
>>digibron.nl/buurtbatterij 
>>digibron.nl/stopcontact