Honderden Leerdammers waren vrijdag afgekomen op het licht- en geluidsspektakel op de Lingedijk. Ook bestuurders uit Vianen en Zederik –vorige week besloten de drie gemeenten tot een herindeling in de Vijfheerenlanden– waren aanwezig bij de onthulling van het kunstwerk van Willem Heesen.

„Het is vandaag wel vrijdag de dertiende en u weet wat dat betekent”, grapte burgemeester Houtman. In verband met de weersvoorspellingen besloot de gemeente haar plannen aan te passen. „Vanmiddag was het zulk slecht weer met flinke buien en windvlagen dat we het scherm dat we eigenlijk wilden opstellen hebben vervangen door containers. Het risico was te groot”, legde Houtman uit.

Van Goghmuseum

De burgemeester verhaalde de geschiedenis van het kunstwerk van de Leerdamse ontwerper en glaskunstenaar Willem Heesen (1925-2007) dat aanvankelijk bij het Van Goghmuseum in Amsterdam stond.

De Leerdammer maakte de toren in opdracht van de Rijksgebouwendienst. Het kunstwerk kwam in 1976 bij de entree van het Van Goghmuseum te staan en was meteen het laatste monumentale werk dat Heesen realiseerde vanuit de Glasfabriek. De realisatie duurde zo’n negen maanden en gold zeker voor die dagen als een technisch hoogstandje. De toren had qua vormgeving een duidelijke verbinding met het museum, kende een doorsnede van 81 centimeter en was met een hoogte van 5 meter het grootste glazen beeld van ons land. In totaal verwerkte Heesen 1032 kristallen kubussen in de toren.

In de ruim twintig jaar dat het kunstwerk voor het museum stond, raakte het beschadigd. Onder meer door fietsen die massaal tegen de toren werden gezet. Vanwege de verbouwing van het museum werd de toren in 1997 ontmanteld en ook dat gebeurde niet al te zorgvuldig: bij het afbreken en weghalen van het kunstwerk zijn meerdere kubussen beschadigd of zoek geraakt. De restanten werden opgeslagen in de kelder van de Rijksgebouwendienst. „De conservator van het Glasmuseum kwam daar achter en zorgde ervoor dat het terug naar Leerdam kwam.” In 2010 droeg de Rijksgebouwendienst de toren over aan het Glasmuseum, maar het duurde nog jaren voor het kunstwerk kon worden geplaatst. De totale restauratiekosten werden vooraf geschat op 70.000 euro.

Een gift van 10.000 euro van de Vereniging van Vrienden van Modern Glas betekende een prima start. „En als gemeente wilden we ook wel wat doen. Maar erg rijk is Leerdam niet”, stelde Houtman vast. „Daarom werd bedacht om het geld voor dit bijzondere project ook op een bijzondere manier bij elkaar te brengen. Als de Leerdamse gemeenschap dit echt belangrijk vindt, moeten de mensen er ook maar wat voor over hebben.”

Via zogeheten crowdfunding brachten 430 donateurs binnen de kortste keren meer dan 81.000 euro bij elkaar om de toren te restaureren en een ereplaats in Leerdam –tussen de Glasfabriek en het riviertje de Linge– te geven. „Een spannend experiment: je moet het geld toch maar bij elkaar zien te krijgen. Met hulp van bedrijven en particulieren is het gelukt. Zelfs kinderen draaiden hun spaarpot ervoor om.”

Gulle zuigelingen

Opvallendste gevers waren twee zuigelingen die amper het daglicht hadden gezien of door hun (groot)ouders al tot donateur werden gebombardeerd. Houtman: „Het mooie is: ook over 100 jaar is nog te lezen wie hier allemaal aan hebben meegewerkt.” Want de namen van alle gulle gevers staan vermeld op de sokkel van de Glazen Toren.

Bernard Heesen, zoon van de ontwerper en zelf ook glaskunstenaar, startte vrijdag een spectaculaire lasershow waarmee het kunstwerk werd onthuld. Op de containers waren beelden van Leerdam te zien mét de geschiedenis van de Glasfabriek en de namen van grote ontwerpers, meesterglasblazers en -kunstenaars die Leerdam in de loop der jaren als glasstad op de kaart hebben gezet.

Het jubileumjaar is ten einde, maar Leerdam is een kunstwerk rijker. „En hier past het eigenlijk nog veel beter dan in Amsterdam”, vond Houtman.