Ombudsman Reinier van Zutphen wijst er in het rapport ‘Gegijzeld door het systeem’ op dat het Openbaar Ministerie nog steeds vraagt om het gevangenzetten van mensen die boetes echt niet kunnen betalen. Het OM zoekt namelijk niet uit wat de reden is dat mensen bijvoorbeeld hun verkeersboete niet voldoen.

„Burgers die hun boete niet kunnen betalen, mogen niet worden gegijzeld. Mensen met financiële problemen, horen niet thuis in de gevangenis”, aldus Van Zutphen. „Het heeft niets opgeleverd”, zegt hij over de mensen die werden vastgezet maar toch niet konden betalen. „Het leverde ook in hun gezinnen enorme problemen op. Daar zijn hele schrijnende voorbeelden van”.

De afgelopen jaren lijkt het systeem ontspoord. Bij het tot stand komen van de wet is ervan uitgegaan dat gijzelen alleen in het uiterste geval zou gebeuren. Maar vorig jaar vroeg het OM in 140.000 zaken om gijzeling en in 2013 zelfs 180.000 keer.

Bovendien werden rechters overspoeld met zaken waarin belangrijke informatie over de financiële situatie van mensen ontbrak. Lange tijd was het zelfs zo dat mensen automatisch werden gegijzeld, omdat de boete niet was betaald, aldus de ombudsman. Na een gijzeling is de boete overigens niet voldaan, die blijft gewoon staan.

De ombudsman constateert ook dat de wetgeving de afgelopen tijd is aangepast om zo efficiënt mogelijk het geld binnen te krijgen. Die boetes hebben bovendien steeds grotere gevolgen. Er zijn meer controles, hogere boetes en bij niet-betalen wordt het bedrag liefst drie keer zo hoog.

Zo loopt een boete voor een onverzekerde brommer in een paar maanden op van 330 euro, naar 495 en uiteindelijk 990 euro. Het Centraal Justitieel Incassobureau (CJIB) bood geen mogelijkheid zo’n boete in termijnen te betalen.

De ombudsman concludeert dat er inmiddels stappen in de goede richting gezet, maar ook dat dit pas het begin is.