Vorige week werd in Lutherstadt Wittenberg de tweede internationale conferentie schools500reformation gehouden. Een kleine tachtig vertegenwoordigers vanuit landen van over de gehele wereld waren drie dagen bij elkaar voor een intensief programma.

Die 500 slaat uiteraard op het feit dat het op 31 oktober 2017 500 jaar geleden zal zijn dat Maarten Luther zijn 95 stellingen proclameerde die de reformatie van de rooms-katholieke kerk bepleitten. Maar die 500 doelt vooral op minimaal 500 scholen wereldwijd, geworteld in de protestants-christelijke traditie. Via allerlei media leggen ze contacten en dagen ze elkaar blijvend uit tot vernieuwende activiteiten. Dat is ook de voornaamste doelstelling van de organisatoren, waartoe vanuit Nederland Verus (vereniging voor katholiek en christelijk onderwijs) behoort.

De leerkrachten, directies en bestuurders van de scholen wisselen hun visies op de identiteit van hun scholen uit, delen voorbeelden van geslaagde praktische en didactische vormgeving van het curriculum, en laten elkaar zien hoe zij vanuit een lokaal en mondiaal perspectief bijdragen aan hun buurt, hun regio en aan hun eigen land. Het aantal van 500 was vorige week intussen al 550 geworden. De verwachting is dat het aantal in de komende jaren tot 2017, maar ook daarna, nog zal groeien.

Stellingen

De herdenking van het begin van de Reformatie is weliswaar belangrijk, maar het gaat vooral om de betekenis van de Reformatie nu. Kortom, om de doorgaande reformatie (”semper reformanda”) en wat dat vandaag de dag en de komende tijd betekent voor christelijke scholen wereldwijd. Zij willen allemaal in hun eigen context vormgeven aan goed, betrokken en waardengeladen onderwijs.

Hier en daar wordt er al op gewezen dat we moeten oppassen voor ”Luthermoeheid”. Tijdens een avondmeditatie in de Stadskerk van Wittenberg, de kerk waar Maarten Luther ook preekte, wees ds. Birgit Sendler-Koschel op het altaarschilderij van Lucas Cranach. Het onderste deel van het middendeel van het drieluik laat Luther zien op de preekstoel. Hij wijst een naar leeftijd zeer gemengd samengestelde groep van toehoorders nadrukkelijk op de gekruisigde Christus, Die in het midden is afgebeeld. Hier ging het Luther om, en dus niet om hemzelf. Zolang we dat goed voor ogen houden, is er niets mis met aandacht voor het historische feit van het begin van de Reformatie. Maar, zo is de insteek van dit internationale project, daar moeten we geen halt houden: het gaat om voortgaande reformatie.

Ook leerlingen van basisscholen en scholen voor voortgezet onderwijs uit zeer veel landen doen al heel actief mee aan het project. Ze hebben bijvoorbeeld geïnspireerd door Luthers 95 stellingen ook zelf stellingen geformuleerd met ideeën voor een betere wereld.

Opvallend is dat leerlingen uit Afrika in hun stellingen sterk de nadruk leggen op geloof en kerk, en hun stellingen ook direct verbinden met de eigen concrete situatie. Ook uiten ze de eigen geloofsstandpunten en religieuze ervaringen meer en onbeschroomder dan de West-Europese leerlingen.

Die laatsten leggen daarentegen vooral de nadruk op het goed samenleven van mensen, en richten zich meer op mondiale problemen die met name met onrechtvaardigheid van doen hebben. De leerlingen zijn zich vrijwel zonder uitzondering op bijna profetische wijze bewust van waar het in de wereld maar ook in kerk en school in termen van rechtvaardigheid aan schort. Daarbij staan de arme, de machteloze en de zwakke centraal en benadrukken ze de rechten van kinderen.

Sola gratia

In de verschillende bijdragen werd, helemaal in lijn met datgene wat de leerlingen naar voren brengen, gewezen op solidariteit en lokale en mondiale verantwoordelijkheid. Het is nodig om onze stem te verheffen en bereid te zijn om tot sociale veranderingen te komen die gericht zijn op het verwerkelijken van een humanere wereld. Dit laatste mede vanuit het perspectief van mondiaal christendom en mondiale oecumene met oog voor integratie, de nieuwe media en missionair werk.

In veel bijdragen werd het sola gratia van de Reformatie genoemd, dat wil zeggen alleen door Gods genade, want anders is het tevergeefs. Belangrijk is ook dat christelijke scholen openstaan voor leerlingen die andere godsdiensten en levensbeschouwingen vertegenwoordigen, maar wel op basis van een eigen christelijk verhaal. Een verhaal dat ook verteld moet blijven worden.

De raadsvoorzitter van de Evangelische Kirche Deutschland, bisschop Heinrich Bedford-Strohm, leverde een begeesterde bijdrage. Hij gaf aan dat de wereld morele leiding nodig heeft en dat de kerken hun verantwoordelijkheid moeten nemen voor de civil society. Ze zullen daarbij tweetalig moeten leren spreken: duidelijk naar binnen en verstaanbaar voor en betrokken op mensen en organisaties buiten de kerken.

Het mag duidelijk zijn: er kunnen nog meer schouders gezet worden onder het project van de voortgaande reformatie van christelijke scholen wereldwijd.

De auteur is emeritus hoogleraar algemene pedagogiek en godsdienstpedagogiek aan de Vrije Universiteit Amsterdam.