Fyra leek gedoemd om te mislukken
DEN HAAG (ANP). Waarom rijdt er geen hogesnelheidstrein van Amsterdam naar Brussel over de HSL-Zuid? Dat was de hamvraag van de parlementaire enquêtecommissie Fyra. Maar woensdag bij de publicatie van het eindrapport zal vermoedelijk geen hoofdschuldige worden aangewezen. De openbare verhoren gaven een waaier aan redenen voor het mislukken.
De commissie onder leiding van Madeleine van Toorenburg hoorde 37 getuigen in het openbaar om achter de waarheid te komen. De flop met de omstreden snelle trein heeft de NS sinds de ondertekening van het contract in 2001 bijna 800 miljoen euro gekost. Als de aanleg van de spoorlijn erbij wordt geteld heeft het project bijna 11 miljard euro gekost. De Nederlandse Staat is de enige aandeelhouder van de NS.
De NS betaalde veel te veel geld (178 miljoen) voor de concessie omdat ze geen concurrentie op het hoofdrailnet wilden. Om geld te besparen moest er gezocht worden naar een goedkope trein. Dat werd uiteindelijk de V250 van het Italiaanse bedrijf AnsaldoBreda. Maar die kwam met jaren vertraging en moest na korte tijd al van het spoor vanwege een reeks mankementen.
De instantie die de trein goedkeurde keek alleen naar het prototype en niet naar de afzonderlijke treinen, de Inspectie Leefomgeving en Transport voer weer blind op dit oordeel en liet de Fyra toe op het spoor. NS-dochter NSFSC nam de treinen toch af omdat een andere NS-dochter, exploitant van de hogesnelheidslijn HSA, heel graag met de treinen wilde gaan rijden.
Het spoorbedrijf moest bieden omdat het kabinet een openbare aanbesteding wilde. Toenmalig verkeersminister Tineke Netelenbos wilde het liever onderhands regelen, maar kreeg de andere bewindslieden in het paarse kabinet niet achter zich. NS-commissaris Jan Timmer noemde privatisering „de moeder van alle kwaad” tijdens zijn verhoor.
De jaarlijkse vergoeding die de NS moest betalen bleek te veel. Er werd bij de overheid aan de deur geklopt om steun, maar het kabinet wilde er niet aan. De NS wilde intussen geen volledig inzicht wilde geven in het bedrijfsplan. De verhoudingen verziekten. „We zijn er helaas niet in geslaagd de verhoudingen snel te normaliseren”, erkende oud-NS-topman Aad Veenman.
Pas in 2011 greep de overheid in. Minister Melanie Schultz maakte nieuwe afspraken met het spoorbedrijf en verlaagde de jaarlijkse afdracht. Het jaar erop ging de Fyra eindelijk rijden. Maar het duurde maar vijf weken. Nog geen half jaar later besloot de Kamer het zwaarste parlementaire middel in te gaan zetten om de problematiek rond de Fyra te ontrafelen.
