Intercultureel trainer ir. Rien van der Toorn uit IJmuiden studeerde niet-westerse sociologie en verdiepte zich in onder meer de Afghaanse gemeenschap in Nederland. Hij spreekt Dari, de belangrijkste taal in Afghanistan.

Wat typeert de Afghaanse volksaard?

„Afghanen zijn een wat stug volk, met een sterke groepscultuur en een grote sociale controle. Na jaren van oorlog en instabiliteit zijn ze ook hard voor elkaar geworden. Er is veel wantrouwen en door de achtergestelde positie van Afghanistan voelen ze zich snel afgewezen. Hun gastvrijheid is echter nog steeds ongekend groot. En als je op een belangrijk moment behulpzaam bent geweest, zullen ze dat nooit vergeten.”

Welke plek neemt religie in hun leven in?

„Afghanen zijn sterk religieus, maar dan vooral als deel van de groepscultuur: „Onze Afghaanse voorouders zijn moslim, dus wij moeten het ook zijn.” Ze zijn niet heel spiritueel, eerder traditioneel. Afwijkend gedrag, bijvoorbeeld omdat iemand christen wordt, roept veel verzet op. Afghanen die in Iran hebben gewoond –en een sjiitische achtergrond hebben–, staan opmerkelijk meer open voor het Evangelie dan soennieten uit Afghanistan zelf.”

Welke culturele misverstanden liggen er op de loer?

„Door hun sterke groepsdenken zien Afghanen het individualisme in Nederland al gauw als anarchie, als opstand tegen bijvoorbeeld ouderlijk gezag. Tussen ouders en kinderen kan daardoor gemakkelijk een sterke kloof ontstaan.

Een ander punt is dat Afghanen ervan uitgaan dat kerk en staat met elkaar verweven zijn. Dat geeft nogal eens verkeerde verwachtingen van de kerk, die van alles zou moeten kunnen regelen.

Ook het idee dat in Nederland iedereen christen is, inclusief programmamakers van de commerciële televisie, leeft bij Afghanen. Als christen kun je uitleggen dat onze samenleving al lang niet meer christelijk is en laten zien hoe jouw christelijke waarden en normen en het geloof in God heel herkenbaar zijn voor Afghanen.” Waar botsen hun opvattingen met Nederlandse waarden en normen?

„Er zijn overeenkomsten met christenen, zoals respect voor ouderen, het belang van het gezin, en het besef dat seksualiteit binnen het huwelijk hoort. Anders ligt het bij de positie van de vrouw en bij de plek van de man in het gezin. Een vrouw is ondergeschikt aan en het eigendom van de man. De man bepaalt de zaken en schrikt er niet voor terug om met fysieke kracht zijn positie te bevestigen.

De zeggenschap van ouders over de kinderen gaat ver. Hun invloed op bijvoorbeeld partnerkeuze is groot. Slechts een klein percentage Afghanen heeft een gemengd huwelijk met een autochtone Nederlander. Voor een Afghaanse vrouw is het een grove schande als ze niet met een Afghaan trouwt. Dat is nog erger dan als het een niet-moslim betreft.”

Wat kan een goede integratie bevorderen?

„Door bij een Afghaan respect te tonen voor wie hij is en voor de culturele achtergrond van zijn volk, gaan harten en deuren open. Als je gevoelens van afwijzing met respect en gastvrijheid tegemoet treedt, kan een Afghaan erg loyaal zijn.

Studeren is met name voor de nieuwe generatie een goede weg gebleken om zich op te werken; veel Afghaanse jongeren doen erg hun best om te laten zien dat ze veel kunnen bereiken. Snel werk vinden bevordert voor Afghanen, die vaak goede handelaren zijn, hun gevoel van eigenwaarde in een nieuw land.

Helaas zijn Afghanen ook gevoelig voor fundamentalisme. Een strikte vorm van islam kan hen zelfs hier in Nederland op ideeën brengen die Afghanistan nu al vele jaren weghouden van vooruitgang.”

Dit is het slot van een drieluik over culturele en religieuze achtergronden van asielzoekers.