Berend (35), althans zijn Volvo V60, komt in beweging. In Leeuwarden, op 30 september, om 8.44 uur. Hij neemt de A32 richt Heerenveen. Het schiet eerst niet op. Met nu 50 en dan 60 kilometer per uur zakt hij af naar het zuiden. File zeker.

Elf hoog in een kantoorpand van een verzekeraar in Amsterdam vliegt de cursor over het scherm van verzekeringsdeskundige Charles. Hij kan via zijn computer de autorit van klant Berend volgen.

Op de A50 tussen Zwolle en Apeldoorn, om 9.32 uur, tikt de kilometerteller van Berend 168 kilometer per uur aan. Rappe Fries. Om 9.48 uur en om 9.52 uur rijdt hij over de doorgestroken streep en pakt hij half de vluchtstrook mee.

In Amsterdam fronst verzekeringsexpert Charles zijn wenkbrauwen als hij het rijgedrag van Berend analyseert. „Malloot”, mompelt hij. „Zit zeker met zijn telefoon te rommelen.”

Het verhaal over Berend die in de smiezen wordt gehouden, is verzonnen. Toch zijn dergelijke praktijken wel mogelijk. Voertuigen kunnen al langere tijd op afstand worden gevolgd. Denk aan traceringssystemen in bijvoorbeeld geldtransportwagens.

Korting

Rijdt binnenkort half Nederland met een slim meetkastje in de auto rond? Die vraag houdt de gemoederen bezig. De grootste schadeverzekeraar van Nederland, Achmea, overweegt de klanten een opmerkelijke deal aan te bieden. Verzekerden krijgen premiekorting als ze een meetsysteem inbouwen in bijvoorbeeld hun auto. In ruil voor de korting moet de klant de verzamelde gegevens doorspelen aan de verzekeraar.

„Wij willen extra voordelen voor de automobilist creëren. Zoals een premieverlaging als iemand niet te hard rijdt. Dat kastje kan ook bijhouden hoeveel zakelijke kilometers je rijdt”, zei Achmea­topman Albert Spijkman donderdag in een interview met Het Financieele Dagblad. De verzekeraar denkt ook aan premiekorting voor klanten die thuis een „slimme thermostaat” met bijvoorbeeld een rookmelder installeren. „Als de klant veiliger woont, hebben wij minder schade”, redeneert Spijkman.

Het autokastje kan klanten waarschuwen voor gevaarlijke situaties, licht Achmeawoordvoerder Stefan Kloet desgevraagd toe. „Op grond van statistieken weten we bijvoorbeeld dat er in een bepaalde parkeergarage relatief veel schade ontstaat. Zo’n kastje kan dan melden: „Pas op, je rijdt naar een plek waar de kans op blikschade groter is.” Die waarschuwing is heel waardevol.”

Netjes rijden

Loert Achmea, dat naar eigen zeggen „de helft van het wagenpark in Nederland” verzekert, met de slimme apparaatjes niet al te veel over de schouder van klanten? „Ons plan sluit aan op privacywetgeving”, reageert Kloet. „Het College Bescherming Persoons­gegevens heeft aangegeven dat we de wet niet overtreden. De klant beslist. Wij gaan zorgvuldig om met de gegevens en verstrekken ze niet aan derden.”

Zegslieden van het College Bescherming Persoonsgegevens lieten donderdag in diverse media weten dat het plan van Achmea niet in strijd is met de wetgeving, mits klanten adequaat worden geïnformeerd. Wel roept het college op tot een politieke discussie over de wenselijkheid van dergelijke plannen.

Het idee van Achmea is al praktijk. Zo biedt Whoosz! Autoverzekering een app die rijgedrag meet. Het gaat dan om g-krachten die optreden bij bijvoorbeeld versnellen en remmen. Als de chauffeur netjes rijdt, krijgt hij korting, „die kan oplopen tot 100 euro per verzekeringsjaar.” Een van de voorwaarden: je moet de rijstijlgegevens delen met de verzekeraar.

Onkies

Vernietigend over de plannen van Achmea is directeur Hans de Zwart van Bits of Freedom, een belangenorganisatie voor digitale burgerrechten. „Het is een onkies en slecht idee. De privacy van mensen wordt verder aangetast. Privacy is een grondrecht, Achmea bombardeert dat tot een luxegoed waarover te onderhandelen valt. Het verzekeringssysteem moet gebaseerd zijn op het uitgangspunt van gezamenlijke solidariteit, waarbij geld wordt gereserveerd voor onvoorziene omstandigheden. Het idee van Achmea is daarmee in strijd.”

Probleem is verder, redeneert hij, dat van mensen die géén autokastje installeren ook de privacy in het geding is. „Als mensen in mijn buurt wél kiezen voor zo’n kastje, kan de verzekeraar op grond van de verzamelde data een profiel maken van de autorijders in mijn omgeving. Zo’n profiel zegt dan ook iets over mij, al heb ik geen data geleverd. Stel dat ik in een dure auto rijd. Op grond van bestudering van gegevens van andere rijders in dure auto’s komt de verzekeraar er misschien achter dat die categorie harder rijdt dan gemiddeld. Dan kan dat gevolgen hebben voor de premie die ik moet betalen.”

De Zwart vindt Achmea „onvoldoende” transparant. „Wat gaan ze doen met al die privégegevens? Waar stopt dit? Krijgen verzekerden met een hartslagmeter straks ook korting? Wil de verzekeraar weten hoeveel glazen alcohol een klant ’s avonds drinkt?”

Berg

Een ander geluid komt van Rob Creemers, trendwatcher op het terrein van onder meer technologische trends. „Ik vind het een prachtig idee. De klant bepaalt zelf of hij ingaat op de deal om iets van zijn privacy in te leveren in ruil voor premiekorting. Laat mensen alstublief zélf keuzes maken. Ik vind het logisch dat een schadeverzekeraar via het verzamelen van data meer wil weten over rijgedrag van klanten. Hé, die meneer rijdt netjes, die krijgt korting.”

Er is al allerlei technologie die bijvoorbeeld automobilisten kan volgen, benadrukt Creemers. „Mijn buurman kan via zijn computer zien hoe zijn dochter met zijn auto omgaat. Rijdt ze te hard? Remt ze te veel? Prima toch dat de buurman dat kan nagaan? Er is technologie die onderdelen van een vrachtwagenmotor anders instelt zodra de chauffeur een steile berg oprijdt. Zodoende kan de truck efficiënter omhoog rijden. Het internet der dingen is in opmars. Apparaten geven zelf aan als er sprake is van een defect. Mijn nieuwe printer legt contact met internet en vraagt de fabrikant of er een update van software moet worden geïnstalleerd.”

Rook

Groen en geel ergert Creemers zich aan mensen die vinden dat in bijvoorbeeld het plan van Achmea de privacy op een onaanvaardbare wijze geschonden wordt. „Is het werkelijk zo erg als een verzekeraar kan zien wanneer er rookontwikkeling in mijn woning is? Ik zie het probleem niet. Mensen onthullen tegenwoordig op bijvoorbeeld Facebook toch sowieso allerlei persoonlijke zaken?

Natuurlijk kunnen we grenzen overschrijden. In de Tweede Wereldoorlog bleken persoonlijke documenten van Joodse burgers van een ”J” van Jood te zijn voorzien. Een verschrikkelijke schending van de privacy. Zo is de jacht op Joden vergemakkelijkt. Maar een plan als van Achmea heeft daar totaal niets mee te maken. Sinds de oorlog zijn we erg gevoelig omtrent dit thema, maar soms gooien we het kind met het badwater weg.”

Achmea zal zorgvuldig met privégegevens van klanten omspringen, verwacht hij. „Door internet is de klant machtiger dan ooit. Als klanten erachter komen dat Achmea hun gegevens doorspeelt aan derden, nagelen ze Achmea op internet meteen aan de schandpaal. Dan kan het bedrijf het wel vergeten.”