Deze en andere histories staan beschreven in ”Woelingen. Ridderkerkers, revoluties en een behoudend dorp”. Het eerste exemplaar van dit boek wordt morgenmiddag overhandigd aan burgemeester Attema ter gelegenheid van het 50-jarig jubileum van de Stichting Oud Ridderkerk.

Schrijver Raymond de Kreek (36) –geschiedenisdocent aan het vrijzinnig-christelijke Farelcollege in Ridderkerk en coauteur van Feniks, een lesmethode geschiedenis– werkte eerder al mee aan een boek, over zijn woonplaats in de Tweede Wereldoorlog. Daarna verdiepte de geboren en getogen Ridderkerker zich in zijn eigen familiegeschiedenis. „Daar is dit boek uit ontstaan. Ik wilde eigenlijk meer weten over Lena de Kreek, de moeder van mijn betovergrootvader. Zij had zeven kinderen terwijl ze ongetrouwd was. Dat was erg ongebruikelijk in die tijd.”

Over haar leven bleek weinig te vinden. Maar tijdens zijn zoektochten in het Rotterdamse stadsarchief, waar Ridderkerks verleden ligt opgeslagen, stuitte De Kreek wel op veel andere oude geschiedenissen. „Die bijvangst wilde ik niet weggooien.”

Slachting

In zijn verhalend geschreven boek belicht De Kreek vier jaartallen waarin Ridderkerk –en heel het land– grote veranderingen doormaakte: 1795, 1863, 1914 en 1963. Hij beschrijft ze als door de ogen van historische dorpsgenoten. „Uit de archieven kon ik citaten soms letterlijk overnemen. Bijvoorbeeld uit de autobiografie van Ridderkerks ambachtsheer Otto Paulus Groeninx van Zoelen, die rond 1800 leefde. Van hem heb ik het woord ”woelingen” overgenomen. Hij bedoelde er de gevolgen van de Bataafse Revolutie mee.”

Deze Nederlandse variant van de Franse Revolutie beschrijft De Kreek in het eerste deel van zijn boek. „Voortaan mochten alle burgers, rijk en arm, een eigen plaatselijk bestuur kiezen. Maar de toenmalige schout Hendrik Verhoeff had al twintig jaar die functie, en wilde dit graag zo houden. Op een bijeenkomst in de Singelkerk stelde hij daarom voor om hem als burgemeester aan te stellen, en zijn schepenen als de nieuwe bestuurders.”

Een klein groepje onder leiding van Willem Schippers, dorpsschoolmeester annex koster van de Singelkerk, ziet de gehoopte democratisering hiermee in rook opgaan. Hun ”Revolutionair comité Ridderkerk” eist daarom eerlijke verkiezingen.

Deze revolutie loopt een maand later echter bijna desastreus af. Terwijl een opgetrommeld regiment Franse soldaten buiten de orde bewaakt, kondigt een Amsterdamse afgezant vanaf de preekstoel in de Singelkerk het ontslag van schout Verhoeff en zijn schepenen aan. Verhoeff laat zich echter niet wegjagen, en de bevolking blijkt meer op te hebben met haar huidige bestuurders dan met nieuwerwetse ideeën.

Voor een dergelijke keuze is de nieuwe vrijheid echter niet bedoeld. Als bijna alle aanwezigen Verhoeff naar buiten volgen, briest de gezant: „Trekt uw sabels en slacht dit bliksemse Oranjevee!” De man, die niemand in Ridderkerk daarvoor ooit had gezien, was helemaal niet bevoegd om dit soort orders uit te delen, schrijft De Kreek. „Gelukkig hebben de soldaten het bevel ook niet opgevolgd. Hollands was voor hen een vreemde taal.”

Van der Groe

Naast deze geschiedenis komt onder meer het leven van brandstichtster Soetje aan bod – inclusief haar terechtstelling in 1800. Ook de Nadere Reformatie krijgt enige aandacht. Aan ds. Joan Hugo van der Groe schrijft De Kreek een grote invloed toe. Deze achterneef van de beroemde Theodorus van der Groe uit Kralingen diende de hervormde gemeente van Ridderkerk van 1770 tot 1818. De Kreek: „Van der Groe verzette zich tegen de invloed van de verlichting, en veroordeelde het verschil tussen de zondagse kerkgang en het doordeweekse leven van de Ridderkerkers. Ik denk dat de bevolking hierdoor zo behoudend was. Overigens speelt religie hier nog steeds een belangrijke rol.”

De conservatieve aard van de Ridderkerkers uitte zich niet enkel op geestelijk terrein. „Vaak reageerden ze afwachtend op vernieuwingen.” Zoals toen burgemeester Kruijff rond 1866 ijverde voor de komst van schoon drinkwater, om de cholera-epidemieën te stoppen. Zijn eigen zoontje was aan een darminfectie bezweken. De Kreek: „Hij kon de bevolking niet overtuigen. Schoon water kostte geld; water uit de Waal en de sloten was gratis.” Pas in 1904 ging de gemeenteraad akkoord met de aanleg van een drinkwaterleiding. Op de dag van Kruijffs overlijden.

N.a.v. ”Woelingen. Ridderkerkers, revoluties en een behoudend dorp”, door Raymond de Kreek; uitg. Stichting Oud Ridderkerk, 2015; ISBN 978 90 90292 09 0; 256 blz.; € 17,50. Verkrijgbaar vanaf morgenmiddag drie uur bij museum de Oudheidkamer en boekhandel de Ridderhof in Ridderkerk.