Anne Frank met haar zus Margot en haar ouders vermaken zich zichtbaar op het strand van Zandvoort, zo is te zien op een foto uit 1934. De familie Frank is dan een jaar in Nederland.

De zwart-witopname is onderdeel van een kleine fototentoonstelling die tot het einde van dit jaar in het Zandvoorts Museum te zien is. Anne moet aan de uitstapjes naar Zandvoort goede herinneringen hebben bewaard, want toen ze ondergedoken zat, plakte ze twee strandfoto’s in haar dagboek.

In tweeërlei opzicht zijn de beelden niet verrassend. Voor Amsterdammers was het bij mooi weer de gewoonste zaak van de wereld om ’s zomers met de trein of de zogenaamde Blauwe tram voor een dagje naar de badplaats te trekken.

Het bezoek van de familie Frank was bovendien niet verrassend omdat Zandvoort in de jaren dertig een Joodse gemeenschap kende die als een magneet werkte op Amsterdamse Joden. Dit laatste valt te lezen in ”Joods Zandvoort”, een zeer lezenswaardig boek van dr. T. G. van der Linden dat vorig jaar is verschenen.

Tot 1881 was Zandvoort slechts een klein vissersdorp waar alleen wat mensen van adel hun vakantie doorbrachten. De Joodse families Eltzabacher en Sulzbach brengen daar verandering in door de aanleg van een spoorlijn van Haarlem naar Zandvoort voor elkaar te krijgen. „Ze rekenden op buitenlandse interesse voor een nieuwe badplaats aan de kust in een tijd dat kuren aan zee in de mode raakt en door verschillende artsen en specialisten wordt aanbevolen.”

De spoorlijn geeft Zandvoort een enorme impuls. Mensen gaan er naar zee, maar vestigen zich er bovendien. Onder die Nederlanders zijn veel Joden. Het resulteert in 1922 in de bouw van een synagoge aan de Dr. J. G. Mezgerstraat. Daar blijft het niet bij. Er komt bijvoorbeeld ook een ziekenhuis voor Joodse kinderen die aan tbc lijden.

De Joden in Zandvoort zoeken niet het isolement, maar integreren in de samenleving. De kinderen gaan naar openbare scholen, ouderen nemen deel aan het verenigingsleven en gaan zelfs in de politiek. De Nederlandse Jood Johan Bramson is begin jaren twintig locoburgemeester.

Als in 1933 in Duitsland Adolf Hitler aan de macht komt, komt er een stroom Duits-Joodse vluchtelingen op gang. Veel Duitse Joden worden in Zandvoort opgevangen. Bij de NSB’ers roept dit weerstand op. Het wordt onrustig in Zandvoort. Van der Linden in het door Boekencentrum uitgegeven ”Joods Zandvoort”: „Terwijl Joods Zandvoort weldadigheidsfeesten organiseert voor de Joodse vluchtelingen, kiest de NSB partij voor de nazi’s en worden de rassenwetten van Neurenberg omarmd.”

De NSB is van meet af aan populair in Zandvoort. Van der Linden: „Het NSB-verleden is niet de mooiste, maar wel een veelbetekenende bladzijde in de geschiedenis van Zandvoort.” Als verklaring geeft Van der Linden het economisch succes van de Joden. Als de grote crisis in de jaren dertig toeslaat en de werkloosheid groeit, werkt de goedlopende handel van Joodse ondernemers jaloezie in de hand.

Maar dat is slechts een deel van de verklaring. Van der Linden noemt ook dat Zandvoort populair is bij Duitsers. Toeristen komen, maar ook dienstmeisjes. Al met al zorgen zij ervoor dat het antisemitisme wordt verspreid.

Van der Linden benadrukt dat er een sterke tegenbeweging was, maar men kon toch niet verhinderen dat er een schok door de Joodse gemeenschap ging toen in de nacht van zondag 4 op maandag 5 augustus 1940 de synagoge door onbekenden werd opgeblazen en vrijwel geheel verwoest. De daders, waarschijnlijk NSB’ers, werden nooit gevonden. Van der Linden vermoedt sterk dat de daders hulp hebben gehad van de Duitse bezetters.

Het is het begin van het einde. Deportaties volgen. Maart 1942 is Zandvoort de vijfde gemeente in Nederland die officieel vrij is van Joden. Na de oorlog keert slechts een enkeling terug.

In de Dr. J. G. Mezgerstraat herinnert slechts een plaquette aan de synagoge die hier 75 jaar geleden werd verwoest.

”Joods Zandvoort”, dr. T. G. van der Linden, uitg. Boekencentrum, Zoetermeer.
De fototentoonstelling ”Anne Frank in Zandvoort” is tot eind dit jaar in het Zandvoorts Museum te zien.