Kalkman promoveerde maandag aan de Vrije Universiteit te Amsterdam op het proefschrift ”Verbal Forms in Biblical Hebrew Poetry: Poetic Freedom or Linguistic System?” De vraag van het proefschrift is of de Hebreeuwse poëzie een dichterlijke vrijheid verraadt of dat daarachter een taalkundige wetmatigheid of systeem zit.

Het onderzoek van Kalkman gaat over het gebruik van de werkwoordsvormen in de Bijbels Hebreeuwse poëzie, zoals de Psalmen. Veel moderne commentaren, grammatica’s en Bijbelvertalingen stellen dat er geen systeem schuilt achter de afwisseling van werkwoordsvormen in de Hebreeuwse poëtische teksten. Kalkman: „Dat zou betekenen dat deze afwisseling puur een stilistische kwestie is, een uitdrukking van poëtische creativiteit. Er zijn echter grenzen aan de dichterlijke vrijheid: ook dichters hebben zich te houden aan de basisprincipes van het taalsysteem.”

In zijn dissertatie toont hij aan dat er wel degelijk systematiek zit in het gebruik van de werkwoordsvormen in de Hebreeuwse poëzie van de Bijbel. Deze systematiek wordt volgens Kalkman niet ontdekt zolang men de functies van de Hebreeuwse werkwoordsvormen probeert te beschrijven met behulp van onze Europese taalsystemen. „Het blijkt namelijk dat de functionaliteit van de Hebreeuwse werkwoordsvormen niet is opgeslagen in de vormen zelf, maar dat deze grotendeels bepaald wordt door grammaticale patronen in de tekst. Uiteindelijk blijkt zowel de positie van een werkwoord in de zin als de positie van een werkwoord in een keten van werkwoorden van doorslaggevend belang te zijn.”

Om dergelijke patronen te kunnen nagaan, is de computer een onmisbaar instrument gebleken. Er is gebruikgemaakt van de digitale database, die sinds de jaren zeventig van de vorige eeuw is ontwikkeld door het Eep Talstra Centre for Bible and Computer aan de Vrije Universiteit. Deze bevat uitgebreide taalkundige analyses van alle oudtestamentische teksten. Prof. Eep Talstra is oudtestamenticus aan de VU en promotor van Kalkman. De promovendus heeft een vrij toegankelijke website gemaakt, waarop zowel een beschrijving is te vinden van de verdedigde hypotheses als een vertaling van alle 150 psalmen op basis van zijn theorie.

Gewone Bijbellezer

De resultaten van het onderzoek zijn volgens Kalkman niet alleen van groot belang voor Bijbelvertalers en Bijbeluitleggers, zoals predikanten en exegeten, maar ook voor de gewone Bijbellezer, die bij het lezen van verschillende vertalingen dikwijls wordt geconfronteerd met grote verschillen tussen interpretaties van de werkwoordsvormen in de Hebreeuwse poëtische teksten.

Kalkman: „Veel vertalingen van de Psalmen laten een te grote oppervlakkigheid zien. Men vertaalt te vaak alleen in de tegenwoordige tijd en doet te weinig recht aan de variatie van werkwoordsvormen. Die gevarieerdheid laat juist zien hoe de schrijver bepaalde argumenten aandraagt om God aan te roepen en Hem eraan te herinneren Wie Hij in het verleden voor de psalmist is geweest. Dan blijkt God veel minder een afstandelijke God te zijn dan wanneer je de Psalmen vertaalt als een prozaïsche opsomming van feiten. De Psalmen worden door mijn taalkundig onderzoek een dynamische tekst die ook herkenbaar is voor de hedendaagse gelovige.”

Het mailadres van Kalkman, gino@prijshem.nl, getuigt van zijn diepe drijfveren. Kalkman: „Het mailadres is gekoppeld aan de website van een muzikaal combo bestaande uit mijn ouders, broers, zussen en vrouw. Ik vind het mooi om zo via je e-mailadres te getuigen van onze God, Die alle eer toekomt. Ik ben mijn studie begonnen in Utrecht, waar een strikte scheiding van geloof en wetenschap heerste. Toen ik naar de VU ging, kwam ik in een totaal andere wereld terecht. Het is voor mij een verademing geweest dat je door je wetenschappelijke onderzoek je geloof kunt verdiepen en onder de indruk kunt raken van de Hebreeuwse Bijbel.”

De beste berijmingen

„Als het gaat om het principe dat je recht moet doen aan de variatie aan Hebreeuwse werkwoordsvormen dan doen de Statenvertaling, de Herziene Statenvertaling en de NBG-editie van 1951 een goede poging”, antwoordt Kalkman op de vraag wat de beste vertalingen van de Psalmen zijn. „De nieuwe vertalingen zijn meer gericht op de doeltaal en laten de werkwoordsvormen vaak te neutraal. Aan de andere kant is het karakter van het Hebreeuwse werkwoordsysteem zo anders dan dat van bijvoorbeeld het Nederlandse werkwoordsysteem dat men een bepaalde Hebreeuwse vorm ook niet altijd met dezelfde Nederlandse vorm kan vertalen. Uiteindelijk zal men bij het vertalen van de Hebreeuwse teksten meer aandacht moeten besteden aan de bredere context waarin de Hebreeuwse werkwoordsvormen staan. Alleen op die manier kan er sprake zijn van een evenwicht tussen brontekstgetrouw en doeltaalgericht vertalen. Er wordt dan recht gedaan aan de specifieke grammaticale regels van het Bijbels Hebreeuws en dat zal weer resulteren in een adequatere Nederlandse vertaling.”