„Wacht maar af”, dreigde een IS-strijder eind januari tegenover een verslaggever van de Amerikaanse nieuwssite BuzzFeed. „Het is onze droom om het kalifaat uit te breiden naar de hele wereld, en dat zal ons snel lukken.” Hij had kort daarvoor in een restaurant in een Turkse havenstad uit de doeken gedaan wat zijn werk was: het meesturen van jihadisten onder de bootvluchtelingen. Volgens de anonieme dertiger zouden er op die manier al 4000 strijders Europa zijn binnengesmokkeld.

Onzin? Pure bangmakerij? De voorzitter van de Amerikaanse Senaatscommissie voor inlichtingen, Richard Burr, zei in hetzelfde artikel ernstig rekening te houden met dergelijke praktijken. „Ik denk dat je wel kunt stellen dat dit gebeurt”, zei hij. „Op welke schaal, daar weten we denk ik weinig van.”

De bewering van de anonieme jihadist op BuzzFeed staat niet op zich. Ook vanuit Noord-Afrika is gedreigd met het sturen van islamisten naar Europa. In januari dook een stuk van de Libische afdeling van IS op waarin fijntjes wordt geponeerd dat „de zuidelijke kruisvaardersstaten zelfs met een eenvoudige boot gemakkelijk bereikbaar zijn.” De Egyptische ambassadeur in Londen, Nasser Kamel, waarschuwde tegelijkertijd voor „boten vol terroristen” als de internationale gemeenschap geen maatregelen zou nemen in Libië.

De Egyptische overheidsvertegenwoordiger had een agenda: er was Caïro veel aan gelegen dat er een interventie in buurland Libië zou komen. Maar in juli waarschuwde ook het hoofd van Eurojust, een organisatie die op Europees niveau tegen terrorisme strijdt, voor betrokkenheid van IS bij de vluchtelingenstromen. „De situatie is alarmerend, want we zien dat het geld van deze smokkel terrorisme financiert en dat deze smokkelroutes door leden van IS worden geïnfiltreerd”, zei de Belgische Michèle Coninsx tegen persbureau AP. Ze wilde niet verder in details treden.

In de afgelopen week dook de vraag naar mogelijke IS-strijders onder de migranten weer van diverse kanten op. Politici refereerden eraan, maar ook op sociale media zong de verdachtmaking rond. Op Facebook doen tweelingfoto’s de ronde van mannen in twee verschillende posities: als IS-strijder en als asielzoeker in Europa.

Terrorismedeskundigen achten de kans reëel dat er IS-strijders onder de vluchtelingen zijn, maar geloven niet dat het om grote aantallen gaat. Dat het er 4000 zijn, zoals de IS-militant tegenover BuzzFeed beweerde, gaat er bij velen al zeker niet in. Daarvoor zou IS zijn strijders veel te hard nodig hebben om het veroverde gebied onder controle te houden. Bovendien wijzen ze erop dat IS een propagandaoorlog voert, waarbij het zaaien van angst een belangrijk middel is.

„Het is mogelijk dat IS via vluchtelingen in Europa wil infiltreren”, reageert de Amerikaanse terrorisme-expert J. M. Berger, co-auteur van een veelgeprezen boek over IS (”ISIS: The State of Terror”). „Maar het lijkt me eerlijk gezegd makkelijker voor hen om strijders te sturen die oorspronkelijk uit Europese landen komen en dus al geldige paspoorten hebben. Dat is in meerdere gevallen ook al gebeurd.” Per saldo schaalt hij het risico van jihadisten onder de vluchtelingen dan ook laag in.

Prof. Christian Kaunert, expert op het gebied van terrorisme en vluchtelingenzaken aan de universiteit van het Britse Dundee, zit op dezelfde lijn. „Theoretisch is het uiteraard mogelijk dat er terroristen onder de migranten zitten”, laat hij weten. Hij denkt daarbij vooral aan terugkerende Europese strijders die de weg via zee verkiezen boven de lucht, omdat de inlichtingendiensten alerter zijn geworden op terugkerende Syriëgangers.

Kaunert wijst erop dat enkele politiediensten, zoals de Spaanse en Italiaanse, expliciet voor deze praktijken hebben gewaarschuwd. De statistische kans dat er op een willekeurige boot jihadisten zitten, is volgens hem echter „erg laag.” „De grote meerderheid van de vluchtelingen heeft met terrorisme niets van doen, velen ontvluchten dat nu juist.”