Maar liefst 1,36 miljard euro. Zo hoog was de winst van ING Bank in het tweede kwartaal van dit jaar. De winst is met ruim 20 procent gestegen. En ING is geen uitzondering in het Europese bancaire landschap. De tien grootste Europese banken hebben sinds 2011 niet zo veel winst behaald als in de laatste maanden. Alle tien hebben de winst met dubbele cijfers zien toenemen, vergeleken met een jaar eerder. Op de aandelen­beurzen presteren bankaandelen veelal behoorlijk beter dan andere aandelen. Volgens analisten heeft die winststijging vooral te maken met economisch herstel.

Toen ik de cijfers zag, moest ik echter ergens anders aan denken. Sinds het begin van de crisis krijgen banken behoorlijk wat financiële hulp, hulp van de overheden en de centrale bank. Die laatste koopt bijvoorbeeld leningen die banken aan bedrijven hebben verstrekt op, net als staatsobligaties. Dat levert heel wat geld én winst op. Winst, omdat banken de staatsobligaties die ze verkopen, vaak tegen een fors lagere prijs zelf hebben gekocht. Bovendien kunnen banken bij de Europese Centrale Bank (ECB) leningen met een looptijd van enkele jaren afsluiten tegen 0,05 procent rente. Dat geld investeren ze vervolgens voor eigen rekening, en dat levert een aardige winst op. Reken maar even mee.

Je leent à 0,05 procent, voor vier jaar vast (want dat is de regeling die voor alle commerciële banken in de eurozone geldt). Vervolgens stop je dat geld in, zeg, Nederlandse staatsobligaties. Voor alle zekerheid match je je activa en passiva, dus je koopt staatsobligaties met een resterende looptijd van vier jaar. Stel dat je daar slechts 0,8 procent per jaar op krijgt. Op elk miljoen dat je leent bij de ECB betaal je 500 euro (!) rente per jaar, maar krijg je 8000 euro op veilige Nederlandse staatsobligaties. Die obligaties mag je, mocht de markt tegenzitten, altijd verkopen aan de ECB. Als je deze kans hebt, al enige tijd, is het dan een wonder dat de banken prima winstcijfers rapporteren? Ik denk het niet.

Analisten wijzen er dan ook op dat banken veel nieuwe kredieten verlenen. Inderdaad, maar dat betekent dat de winst nóg hoger is, want ik moet nog een nieuwe krediet zien waarbij degene die geld leent 0,8 procent rente betaalt. En ook hiervoor geldt: mocht het alle­maal tegenzitten, de ECB koopt bedrijfsleningen op.

De banken moesten sinds het begin van de crisis worden geholpen, want zij hadden het moeilijk. ”Fair enough”, zouden de Britten zeggen, maar agrarische ondernemers, om maar wat te noemen, hadden en hebben het óók moeilijk. Toch kan ik me niet herinneren dat zij op grote schaal gratis hulp hebben gekregen van de overheden. Er is wel wat steun geweest, enkele honderden miljoenen euro’s, maar vergeleken met de steun die de banken in de eurozone hebben gekregen (en blijven krijgen, zolang de ECB-rente zo laag is) gaat het om kruimels. Er zijn bankiers die sinds 2011 meer loon en bonus hebben gekregen dan alle boeren in de EU aan crisissteun in dezelfde periode.

Een tegenwerping kan zijn dat agrarische ondernemers al sinds jaar en dag steun krijgen van de EU, in de vorm van landbouwsubsidies. Het klopt inderdaad dat iets minder dan de helft van de EU-begroting aan die subsidie opgaat. Maar laten we toch maar even naar wat cijfers kijken.

Grofweg bedraagt de EU-begroting 100 miljard euro elk jaar. Laat 45 miljard daarvan opgaan aan landbouwsubsidies. Dat is veel geld, maar als we het in perspectief plaatsen, blijkt dat ineens heel weinig te zijn. Hoezo? De ECB koopt elke maand voor 60 miljard euro staatsobligaties en leningen aan bedrijven op van banken. Elke máánd krijgen de banken 60 miljard van de ECB, waar álle agrarische ondernemers in de hele EU in een jáár veel minder krijgen.

Als ik ga kijken naar de EU-landbouwsubsidies sinds 1980, dan zie ik dat die tussen 1980 en 1992 per jaar gemiddeld zo’n 30 miljard euro hebben bedragen. Tussen 1992 en nu klimt dat gemiddelde naar ongeveer 50 miljard euro elk jaar. In totaal gaat het dus om ruwweg 2500 miljard euro. Ook hiervoor geldt dat dit veel geld is. Ter vergelijking: de Nederlandse economie, in grootte de vijfde van de eurozone en dus geen kleintje, is ongeveer 600 miljard euro ‘zwaar’.

De steun van de ECB voor de financiële sector sinds afgelopen maart alleen al bedraagt 300 miljard euro. En dan heb ik het dus alleen over het direct opkopen van staatsobligaties en ander papier van de banken, en níét over het feit dat de banken al jarenlang spotgoedkoop én onbeperkt geld kunnen lenen bij de ECB. Tel je alles bij elkaar op, dan verbaast het me niet als de totale steun voor banken tot nu toe hoger is dan de optelsom van alle landbouw­subsidies sinds 1980.

De eerdergenoemde steun voor de agrarische sector van meer dan 100 miljoen euro is overigens met veel moeite tot stand gekomen, want er is geen geld. Dat argument klinkt nogal hol als je ziet wat voor financiële steun de banken uit de eurozone hebben gekregen in de afgelopen jaren en blijven krijgen.

Ik kan een heel eind meegaan in de argumentatie dat banken cruciaal zijn voor onze economieën en dat een faillissementsgolf onze economieën veel schade berokkent. Dat is een valide argument. Maar de vraag die we ons moeten stellen is: als het zou moeten, zonder wie kunnen we eerder, bankiers of boeren, geld­automaten of voedsel?

Als de ECB toch al ”out of the box” bezig is, open dan op zijn minst tijdelijk de leenloketten voor andere sectoren dan de banken. Eens kijken hoelang het dan duurt voordat de economie zich herstelt.

De auteur is monetair econoom en auteur van het boek ”Geldmoord. Hoe de centrale banken ons geld vernietigen”. Dit artikel verscheen eerder op boerenbusiness.nl.