De Nederlandse ambassade in de nieuwe Duitse hoofdstad moest een spraakmaker zijn, vond de Directie Huisvesting Buitenland (DHB) van het ministerie van Buitenlandse Zaken. Daar is zij in geslaagd. Binnenlandse en buitenlandse kritieken, positief en negatief, volgden elkaar op. Geen wonder, want wie Rem Koolhaas als architect kiest, weet dat er discussie komt. Zijn ontwerpen -onder meer de Kunsthal in Rotterdam- zorgden altijd en overal voor debatten.

Het ambassadepersoneel zit er ondertussen mee. In november bleek dat het personeel talrijke klachten over het gebouw heeft. Ambtenaren zijn, als doe-het-zelvers, zelf aan de slag gegaan om een werkbaar klimaat te creëren. Problemen zijn er vooral met de akoestiek. Scheidingswanden en schuifdeuren van glas moesten soelaas bieden. „Dat ziet er wat geïmproviseerd uit, net als zo veel andere details van het gebouw”, stelde een criticus in de Duitse krant Die Welt.

Veel Duitse architecten zijn echter juist vol lof over het moderne ontwerp van Koolhaas. Zij beloonden de architect voor het ontwerp met de Architectuurprijs Berlijn 2003. De jury van internationale architecten roemde het gebouw.

De problemen mochten dinsdag de pret niet drukken. De Nederlandse ambassadeur in Duitsland, N. van Dam, en architect Koolhaas ontvingen de vorstin met alle eer. Het moet de Koningin goed hebben gedaan dat de aula van het ambassadegebouw is vernoemd naar prins Claus. De prins wordt daarmee geëerd wegens zijn inzet voor de Duits-Nederlandse betrekkingen, aldus Van Dam.

De opening was een grootse gebeurtenis. Niet alleen Nederlandse diplomaten maakten hun opwachting, maar ook de vertrekkende Duitse president Rau, oud-president Von Weizsäcker en de Duitse minister van Buitenlandse Zaken, Joschka Fischer, waren aanwezig. President Rau oogstte bij zijn aankomst bij de ambassade veel applaus van de omstanders, maar niet zo uitbundig als bij het onthaal van koningin Beatrix.

Fischer greep de opening aan om het belang van het Nederlandse voorzitterschap van de Europese Unie in de tweede helft van dit jaar te benadrukken. „De Duitsers zullen helpen het Nederlands voorzitterschap te doen slagen”, zo zei hij. „Onze gemeenschappelijke geschiedenis is lang. Ze omvat ook het donkere hoofdstuk van het nationaal-socialisme en van de Tweede Wereldoorlog, dat we niet willen verdringen. Maar ik ben ook blij te kunnen zeggen: nu rusten het Duits-Nederlandse nabuurschap en de vriendschap op een vast fundament”, aldus Fischer. Hij wees erop dat Europa beide landen verbindt. „Dat Nederland dit jaar het voorzitterschap zal overnemen, is voor ons Duitsers een goed teken.”

De Nederlandse minister van Buitenlandse Zaken, Bot, haalde herinneringen op aan de periode die hij als jonge diplomaat in Oost-Berlijn doorbracht. Bot -”lieber Bernard” voor zijn Duitse collega Joschka Fischer- was in 1973 de eerste westerse diplomaat die in Oost-Berlijn aantrad. Als zaakgelastigde hielp hij een ambassade opzetten in een gedeelde stad, die „alleen maar door de penetrante geur van bruinkool verenigd leek.”

De Duitse media toonden dinsdag veel belangstelling voor het officiële bezoek van koningin Beatrix aan Berlijn. Duitse journalisten waren dinsdagmorgen en masse uitgerukt om de aankomst van de Koningin bij Schloss Bellevue, de ambtswoning van president Rau, mee te maken. Het bezoek van de vorstin staat voor een belangrijk deel in het teken van dat afscheid. De president maakt ook bijna het hele programma van de Koningin mee, wat niet gebruikelijk is bij dit soort bezoeken.

Koningin Beatrix werd na aankomst ontvangen door parlementsvoorzitter Wolfgang Thierse. Die leidde de Koningin rond door het vernieuwde Rijksdaggebouw. Koningin Beatrix krijgt daar onder meer graffiti te zien die in 1945 werden aangebracht door Russische soldaten. Verder bezocht zij de grote glazen koepel die op het gebouw staat.

Bondskanselier Schröder ontving woensdagmorgen de Koningin. Daarna reisde zij naar de deelstaat Sachsen-Anhalt voor een bezoek aan slot Oranienbaum, waar zij beschermvrouwe is van het restauratieproject om dit slot -waar eens haar voorouder Henriëtte Catharina van Oranje-Nassau (1637-1708) woonde- weer in oude glorie te herstellen. Het slot is een toonbeeld van architectuur uit de baroktijd.

Ook de afsluiting van het tweedaagse bezoek staat in het teken van architectuur. Woensdagmiddag bezoekt koningin Beatrix het Bauhaus-gebouw in de stad Dessau. Architectuur uit de jaren ’20 van de vorige eeuw tot slot.