”Rome. De droom van keizer Constantijn; kunstschatten uit de eeuwige stad”. Zo heet de expositie die vanaf 3 oktober te zien is in de Nieuwe Kerk te Amsterdam. Het gaat in de Nieuwe Kerk wel over Rome, maar niet over de paus, ook niet over Petrus, op wiens stoel de paus zou zetelen. Het draait allemaal om Flavius Valerius Aurelius Constantinus, de keizer, ook wel De Grote genoemd. De man die in de vierde eeuw na Christus zijn Romeinse Rijk almaar uitbreidde. Hij was de eerste Romeinse keizer die zich –hoewel niet echt door innerlijke overtuiging– uitsprak voor het christendom.

De periode van Constantijn vormt een keerpunt in de geschiedenis van Rome, de „eeuwige stad.” Was de tempelstad Rome vóór Constantijn vooral een multireligieuze smeltkroes waar ruimte was voor allerhande religies en culturen, waar goden als Dionysus, Mithras en Jupiter Dolichenus op een voetstuk werden aanbeden, ná Constantijn bleek Rome heftig van kleur verschoten en veranderd in een stad die gedomineerd werd door kerken en kruisen. Sedertdien groeide Rome uit tot een christelijk centrum van waaruit de paus zijn wereldkerk regeert, als een bolwerk van deugd en goede werken.

Uit die periode, de vierde eeuw, komen er zeldzame kunstschatten naar Amsterdam, zoals een marmeren beeld van de goede Herder, Romeinse mozaïeken, fresco’s, sarcofagen, schilderijen en de iconische rechterhand (161 centimeter groot) van een van de standbeelden van Constantijn. Het totale beeld moet tientallen meters hoog geweest zijn.

Wie komt er op zo’n idee?

Woordvoerder van de Nieuwe Kerk Martijn van Schieveen: „Een paar jaar geleden hebben we het thema ”Drie geloven op één kussen” bedacht, om de drie monotheïstische wereldgodsdiensten te belichten, de islam, het jodendom en het christendom. De eerste twee hebben we gehad, nu beginnen we aan een expositie over het christendom. Dat doen we aan de hand van de omslag die in de vierde eeuw in Rome plaatsvond. Door de invloed van Constantijn is het beeld van religieus Rome in zeer korte tijd veranderd.”

Waar komen de kunstvoorwerpen precies vandaan?

„We kregen toegang tot de drie grote musea in Rome, de Capitolijnse Musea, het Nationaal Romeins Museum en de Vaticaanse Musea. Best uniek.”

Hoe zit de expositie in grote lijnen in elkaar?

„De blikvanger bij binnenkomst is echt een nagemaakt exemplaar van de beroemde triomfboog van keizer Constantijn. Die staat in Rome naast het Colosseum, op de expositie vormt hij de entree. Daarna wordt aan de hand van rituelen, schilderingen en beelden zichtbaar gemaakt hoe het christendom in Rome zich heeft ontwikkeld. In het hoogkoor van de kerk wordt ten slotte uitgebeeld hoe Constantijn door een droom werd ingewonnen voor de waarde van het kruis, als symbool voor het christelijk geloof. Je waant je echt in het Rome van toen.”