Bij de ingang van het perscentrum in het nieuwe Philips-hoofdkantoor in Amsterdam lag donderdag een pop met een gemakkelijk bedienbaar computergestuurd apparaatje voor hartreanimatie. Voorafgaand aan de persconferentie liet Kleisterlee zich daar door vele fotografen op de gevoelige plaat vastleggen.

Het beeld was treffend. Gaat het zo slecht met het concern dat het een krachtige schok nodig heeft om weer verder te kunnen? En moet de nieuwe topman daarvoor zorgen? Tijdens zijn toelichting benadrukte Kleisterlee dat het recordverlies van 2,6 miljard euro in 2001 weliswaar teleurstellend was, maar dat het concern sterk genoeg is om deze klap op te kunnen vangen. Van ongerustheid bij hem was geen sprake.

Bij Philips jojoën de resultaten op en neer. In 2001 boekte Philips het grootste verlies in zijn geschiedenis, terwijl in 2000 -het laatste volledige jaar van Kleisterlees voorganger C. Boonstra- nog een recordwinst werd behaald van 9,6 miljard euro, waarvan overigens wel zo’n 7 miljard euro afkomstig was uit eenmalige baten. De omzet daalde vorig jaar met 15 procent tot 32,3 miljard euro.

Net als andere technologieconcerns is Philips zwaar getroffen door de wereldwijde malaise in de computer- en de telecommarkt. Vooral de cyclische divisies van het concern doken diep in het rood. Hier gaat het om de chipdivisie Semiconductors, Consumentenelektronica (televisies, stereo’s, dvd’s) en Componenten (onderdelen voor mobieltjes en pc’s). Tevreden was Kleisterlee over de solide prestaties van de divisies DAP (scheerapparaten en elektrische tandenborstels), Licht en Medische Systemen.

Ondanks het enorme en „teleurstellende” verlies vorig jaar ziet de topman toch perspectieven. Hij legde tijdens de toelichting op de jaarcijfers veel nadruk op de maatregelen die zijn genomen om de teruggang te boven te komen. De resultaatsverbetering moet vooral komen uit kostenbesparingen en grotere efficiency.

Kleisterlee zette vorig jaar vlak na zijn aantreden in mei een ingrijpende reorganisatie in gang, die ten koste gaat van 12.000 arbeidsplaatsen, Mede hierdoor daalde het aantal werknemers in 2001 van 207.000 naar 189.000. Volgens de topman hebben de ingrijpende reorganisatie en het kostenbeparingsprogramma al effect. Philips mikt inmiddels op een jaarlijkse besparing van 1 miljard euro, zo’n 700 miljoen euro meer dan vorig jaar werd aangekondigd.

De onderneming verwacht dat dit jaar de weg omhoog zal worden ingeslagen. Kleisterlee stelde zelfs dat het concern in 2002 weer zwarte cijfers zal schrijven. „Ik zou erg teleurgesteld zijn als dat niet zo is.” Ondanks zijn gematigd optimisme bleef de topman wel voorzichtig met zijn prognoses over het economisch herstel. Die zal overal in de wereld beperkt zijn. De malaise in de computer- en de telecommarkt duurt nog voort, al lijkt volgens financieel directeur J. Hommen „de bodem” in zicht.

Toch is het niet allemaal kommer en kwel. Zelfs niet bij divisies, zoals Consumentenelektronica, die vorig jaar een slecht resultaat behaalden. De dvd-recorders, een van Kleisterlees lievelingsproducten, doen het beter dan vooraf verwacht. „Dat is een plezierige verrassing.” Philips gaat deze producten dan ook agressiever in de markt zetten.

Om de positie van Philips te kunnen versterken moet er volgens Kleisterlee nog veel gebeuren. Het concern heeft zich in 2001 weliswaar snel kunnen aanpassen aan de veranderende omstandigheden, maar hij hamerde er opnieuw op dat de onderneming een cultuuromslag moet maken. Divisies moeten beter het concernbelang in het oog houden, werknemers moeten weer het „Philips-familiegevoel” gaan uitstralen. Verder geldt dat het management van bedrijfsonderdelen die twee achtereenvolgende kwartalen onder de maat presteren, het risico lopen eruit te vliegen.

De nieuwe topman houdt vast aan de ambitieuze doelstellingen voor de middellange termijn (drie tot vijf jaar) waaraan hij zich vorig jaar bij zijn aantreden committeerde: een jaarlijkse omzetgroei van 10 procent en een winstgroei van 15 procent per aandeel. Hij tekende er dit keer wel bij aan dat het economisch tij wel moet meezitten.

Om deze doelstellingen te kunnen realiseren, zijn volgens Kleisterlee overnames noodzakelijk. Bijvoorbeeld op het gebied van halfgeleiders ontbreekt het Philips aan marktaandeel om mee te spelen in de top van de markt. „We mikken op groei in digitale markten.” Daartoe wil hij afstand nemen van onderdelen met een lage groei en een laag rendement. Als deze na verbeteringsmaatregelen, die binnen anderhalf jaar worden doorgevoerd, na twee achtereenvolgende kwartalen nog geen voldoende resultaat opleveren, wordt het onderdeel mogelijk verkocht, helemaal omgevormd of zelfs gesloten.

In dat kader maakte Philips gisteren bekend dat het de komende achttien maanden 27 kleinere bedrijven wil verkopen. Het concern hoopt hiermee 1 miljard euro binnen te halen. Kleisterlee zei dat er ook bedrijven met vestigingen in Nederland bij zitten.

Aan ambities ontbreekt het Philips niet. „Wij willen ons blijvend meten aan de wereldklasse. Wij moeten ons richten op marktgericht denken, op innovatie en op een snellere ontwikkeling en vervaardiging van producten”, aldus Kleisterlee.

Gezien de huidige onzekere economische vooruitzichten zijn de doelstellingen ambitieus. De lat ligt hoog. Philips heeft nu de taak om het komend halfjaar de effectiviteit van de ingrepen te bewijzen. De toestand is zeker niet hopeloos. Maar als de zwakke marktomstandigheden langer aanhouden, is een nieuwe harde schok onvermijdelijk en zal Kleisterlee weer in de organisatie moeten snijden. Vooralsnog lijkt dit niet aan de orde. De patiënt is herstellende, nadat zijn hart is vorig jaar flink van slag geweest.