Zondagmorgen. Een weginspecteur van Rijkswaterstaat parkeert zijn pick-up –net drie weken oud– op de A5 bij knooppunt Raasdorp om hulpdiensten bij een ongeval te beschermen. Rijkswaterstaat sluit de rijstrook met een rood kruis af. Een taxichauffeur ziet het signaal niet –of negeert het– en botst op de gloednieuwe pick-up.

Vergelijkbare voorbeelden zijn er te over. Weggebruikers halen soms de gevaarlijkste capriolen uit op afgesloten rijbanen. Of keren bijvoorbeeld op de snelweg als blijkt dat een weg inderdaad echt afgesloten is. Eind oktober vorig jaar is een wegwerker op de A12 bij Woerden om het leven gekomen, nadat een vrachtwagenchauffeur onder een rood kruis doorreed en tegen een afzetrand botste.

Toename

Het negeren van een rood kruis op een matrixbord boven een afgesloten rijstrook komt steeds vaker voor, zegt Frank Boer van de VerkeersInformatieDienst (VID) in Lijnden. „Het aantal keren is niet bij te houden.” Harde cijfers ontbreken echter. De VID signaleert dergelijke verkeersovertredingen onder andere via camera’s op de snelweg.

Rijkswaterstaat (RWS) registreert nauwkeurig het aantal aanrijdingen met dienstvoertuigen door het –bewust of onbewust– over het hoofd zien van een rood kruis: 15 in 2013, 21 in 2014. Het aantal botsingen staat dit jaar op 7, waarvan 5 in de laatste drie weken. „Zorgelijk”, zegt RWS-woordvoerder Debby van Slegtenhorst.

Het aan de laars lappen van de regels levert levensgevaarlijke situaties op. „Niet alleen voor jezelf, maar ook voor anderen. Voor wegwerkers, voor ambulancepersoneel, voor iedereen. Een automobilist die 100 of 120 km/uur rijdt, komt heel hard aan op een afzetting of een stilstaand voertuig”, zegt VID’er Boer.

Voor de toename van het in de wind slaan van het rijverbod ziet de verkeersspecialist twee oorzaken. In de eerste plaats vermindert de impact van het signaal als automobilisten soms kilometers langs lege, afgesloten spitsstroken rijden. „Het kruis maakt dan geen indruk meer.” Een tweede oorzaak is het toenemende telefoongebruik achter het stuur. Met onoplettendheid tot gevolg.

Voor automobilisten is niet altijd duidelijk waarom een wegbeheerder een rijbaan afsluit. Ongeluk of niet? Vooral afgesloten spitsstroken roepen soms veel vragen op. Meer logica zou de acceptatie van de rood kruismaatregel kunnen vergroten.

Onzin, vindt Rijkswaterstaat. „Iedereen weet dat een rood kruis betekent dat rijden daar verboden is.” Of een rijstrook is afgesloten omdat er een ongeluk is gebeurd of omdat het een spitstrook is, doet daarbij niet ter zake. „Het mag gewoon niet”, stelt Van Slegtenhorst resoluut.

Spitsstroken zijn aangelegd om bij grote drukte snel –en goedkoop– een extra rijstrook toe te voegen. Daarbij zijn openstelling en afsluiting wettelijk vastgelegd. Om het milieu te ontzien en de veiligheid te waarborgen, mag een spitsstrook pas open als er minimaal 1350 voertuigen per rijbaan per uur passeren. „Laten we in ieder geval blij zijn dat we de stroken in de spits wel hebben.”

Betrokken instanties hebben maatregelen genomen om het toenemende aantal overtredingen op de snelweg te stoppen. Sinds 1 januari geldt het negeren van een rood kruis als ”hufterfeit”, waarop een boete van minimaal 230 euro staat. „Justitie kan echter meer eisen”, aldus Van Slegtenhorst.

Experiment

De ministeries van Infrastuctuur en Justitie hebben tevens aangekondigd strenger te handhaven. Bij ongevallen waarbij de afwikkeling langer duurt dan 45 minuten komt de politie controleren op naleving van rode kruisen. Ook zijn er borden langs de snelweg geplaatst: ”Bij rood X: rijstrook dicht”. „Een afname van het aantal overtredingen valt echter nog niet te constateren”, aldus de RWS-woordvoerder.

Rijkswaterstaat experimenteert in Rotterdam met de inzet van weginspecteurs die als buitengewoon opsporingsambtenaar (boa) overtreders mogen beboeten. De proef heeft sinds 1 februari ruim honderd processen-verbaal opgeleverd. „Het doel is niet om zo veel mogelijk te verbaliseren, maar om het gesprek aan te gaan”, legt Van Slegtenhorst uit.

Wijkagent

De VID-meldkameroperator benadrukt dat wegbeheerders nooit zomaar een rood kruis gebruiken. „Een automobilist mag er dan ook absoluut niet van uitgaan dat het zo’n vaart niet zal lopen als hij een keer dit signaal negeert.” De verkeersspecialist pleit voor betere handhaving. „Misschien moeten we de wijkagent op de snelweg nog meer inzetten. De praktijk leert dat mensen beter opletten als ze af en toe een agent tegenkomen. Daar gaat een preventieve werking van uit.”