Turkije spant op dit moment wereldwijd de kroon met maar liefst 1,7 miljoen geregistreerde Syrische vluchtelingen. Voor het einde van dit jaar is de verwachting dat de teller al op 2,5 miljoen zal staan, aldus het op 23 juni gepresenteerde rapport van de Migranten Integratie Beleidsindex (Mipex).

Volgens in juni gepubliceerde cijfers van de vluchtelingenorganisatie van de Verenigde Naties (UNHCR) heeft Turkije in 2014 Pakistan van de eerste plaats verdreven. Turkijes gastvrijheid staat daarmee in schrijnend contrast met de heftige gevechten in Brussel tussen de Italiaanse premier Renzi en zijn EU-collega’s over de verdeling van ‘slechts’ 40.000 bootvluchtelingen en nog eens 20.000 Syriërs over de rest van Europa voor de komende twee jaar! Maar zulke open grenzen kennen ook veel schaduwzijden.

Jan Pieter Huisman woont en werkt sinds 2014 in de zuidoostelijke Turkse stad Adana en vertelt wat voor impact deze enorme stroom vluchtelingen heeft op het dagelijks leven. Adana telt maar liefst 2 miljoen inwoners. Dat aantal groeit rap. „Circa 250.000 vluchtelingen wonen verspreid over 25 officiële vluchtelingenkampen, allemaal vlak tegen de Syrische grens aan. Dat betekent dat ruwweg 85 procent op allerlei plaatsen verspreid langs de hele grensstrook met Syrië en enkele grote steden zoals Istanbul woont”, aldus Huisman.

De meeste Syrische vluchtelingen wonen in zelfgemaakte tentenkampen of gekraakte leegstaande gebouwen. Of ze huren met vele gezinnen een oud appartement voor 100 euro per maand. Dat betekent dat er per kamer één gezin in woont. „Alleen de rijken kunnen zich de huur van een normaal appartement van 350 euro per maand veroorloven”, vertelt Huisman.

Wat voor impact heeft dit op het dagelijks leven van de Turkse bevolking in een stad als Adana? Huisman: „Bij elk stoplicht staan bedelende kinderen en autoruitwasbendes. Als je niets geeft, worden ze boos en agressief. Steeds meer Turken lopen werk mis omdat er een overvloed is aan goedkope arbeidskrachten. Een normale dagloner in de landbouw verdient zo’n 50 tot 60 Turkse lira, dat is tussen de 15 en 20 euro. Een vluchteling pakt alles wat-ie kan verdienen en doet hetzelfde dagwerk voor 10 lira.”

Huisman hoort steeds meer mensen klagen over diefstal en hogere huurprijzen. „De sentimenten worden steeds heftiger. De media melden een toename van vecht- en steekpartijen met dodelijke afloop. Ik merk ook bij mijzelf een toenemende achterdochtigheid en oplettendheid.”

Volgens Huisman lopen de spanningen in kleinere stadjes vlak langs de grens met Syrië nog veel hoger op. Het is vergelijkbaar met het Drentse dorpje Oranje, waar de lokale bevolking zich onlangs plotseling geconfronteerd zag met een grote meerderheid aan vluchtelingen. In de grote stad Gaziantep lopen de spanningen ook hoog op tussen Syriërs en Turken omdat daar relatief meer vluchtelingen neerstrijken.

Bekende toeristische plaatsen als Bodrum en Antalya sturen systematisch alle vluchtelingen met bussen landinwaarts om het straatbeeld ‘schoon’ te houden. „Al die bedelende en in lompen gehulde vluchtelingen schrikken de toeristen af. De toeristen leveren veel inkomsten. Zulke steden kunnen zich grote inkomstenderving niet veroorloven.”

Naast zijn werk is Huisman actief betrokken bij de hulp aan zo’n 2000 vluchtelingen, verspreid over vier kampen in de buurt waar hij woont. Hij maakt schrijnende situaties mee.

Huisman: „Laatst bezochten we een tentenkamp en ontdekten een vrouw die ernstige bloedingen had ten gevolge van een te vroege geboorte. We belden de ambulance en ze kon worden gered. Anders was ze doodgebloed.”

Adana telt vier kleine kerkjes met in totaal hooguit 150 mensen. Voorganger Huseyin van de Kurtuluskerk ontvangt van de Landelijke Protestantse Kerkenbond (TEK) middelen voor noodhulp.

„Wij geven vooral noodhulp om te overleven, zoals matrassen, medicijnen, voedselbonnen, kleding, kookoventjes en kolen.” De helft van de islamitische vluchtelingen spreekt Arabisch. De andere helft is Koerdischsprekend. Ze weten het noodhulpdepot van de gemeente goed te vinden.

Huisman: „Een groot probleem is dat veel mensen plotseling weer verdwijnen. Zo kunnen we geen nazorg verlenen. Omdat de mensen vaak getraumatiseerd zijn, ontstaat een gespannen leefsituatie en zijn er vaak relletjes.” Daar komt bij dat veel Turken de Arabische cultuur als lomp, achterlijk en grof beschouwen.

Het Mipex-rapport wijst er ook op dat Turkije weinig bescherming biedt tegen discriminatie omdat hierover nog geen wetgeving bestaat. Bovendien staat Turkije onder aan de lijst van 38 landen die gaat over de succesvolle integratie van vluchtelingen.

„Met straks 2 miljoen vluchtelingen gaat dit Turkije blijvend veranderen”, volgens Huisman. Hij maakt zich vooral bezorgd over de grote groep kinderen van alle leeftijden. Aangezien onderwijs alleen beschikbaar is indien vluchtelingen in een officieel kamp wonen, lopen grote groepen kinderen doelloos rond.