Trueman, tegenwoordig hoogleraar kerkgeschiedenis aan Westminster Seminary in Philadelphia, begon zijn academische loopbaan aan de universiteit van Aberdeen. Bij het sollicitatiegesprek dat tot zijn benoeming leidde, werd hem de vraag gesteld: „Wiens boeken zou je meenemen naar een onbewoond eiland, Luther of Calvijn?” Hoewel Trueman overtuigd presbyteriaan is, antwoordde hij zonder aarzeling: „Luther.”

Dat antwoord begrijp ik ten volle. Hoezeer waar is dat Calvijn Luther in theologisch en exegetisch inzicht overtreft, Luther heeft iets directs, iets sprankelends wat je bij Calvijn zo niet vindt. Luther staat midden in het gewone leven. Dat merk je in wat hij zegt over huwelijk, opvoeding, ziekte en dood, de schepping enzovoort. Luther had ook een geweldig gevoel voor humor.

Trueman laat zijn Amerikaanse publiek zien dat Luther niet zonder meer bij de evangelicals past. Toegespitst naar Nederland geldt dit ook voor de gereformeerde gezindte. Mooi is Truemans opmerking dat je het niet in alles met iemand eens hoeft te zijn om toch van hem te kunnen leren. Hebben wij dat gedaan, dan moeten wij ook niet doen of degene van wie wij wat leerden in alles onze geestverwant is.

Zo is het voor Luther ondenkbaar dat een ware christen de kinderdoop zou kunnen verwerpen. Hij kan zich ook niet voorstellen dat een ware christen geen behoefte zou hebben om wekelijks aan de mis –een woord dat Luther handhaaft– deel te nemen. Trueman zegt dat Luther ook alle gereformeerden zonder meer zou hebben afgeschreven, maar dat weet ik zo nog niet.

Wet en Evangelie

Voor Luther is de kern van de Bijbel de wet die de mens verbrijzelt en het Evangelie dat de verbrijzelden opheft. Een preek waarin die boodschap niet voorkomt, had voor Luther nooit gehouden moeten worden. Doet Luther dan wel altijd recht aan zijn tekst? Trueman geeft toe dat die vraag legitiem is. Hij voegt eraan toe dat veel eigentijdse preken een sterk moralistisch karakter dragen. Ze gaan over hoe wij met ons geld moeten omgaan, onze kinderen moeten opvoeden enzovoort. Voor Luther is dat wetsprediking in burgerlijke zin. Zo worden er rijke jongelingen gekweekt.

Dat wil niet zeggen dat Luther geen oog heeft voor de leiding die de Schrift ons geeft op genoemde terreinen. Die leiding moet voor hem echter altijd in het licht staan van de tweeslag van Wet en Evangelie. Opvallend is hoe belangrijk Luther het vindt dat ouders hun kinderen catechetisch onderwijs geven. Daarin was hijzelf ook een voorbeeld. Het belangrijkst was voor hem niet dat hij zijn kinderen iets leerde, maar juist omgekeerd. Luther kon diep geraakt worden door het simpele godsvertrouwen van een kind. Dat kinderlijke vertrouwen is ook typerend voor Luther zelf.

Ontwikkeling

Luthers theologie was een theologie in ontwikkeling, aldus Trueman. Vaak is het beeld dat mensen van Luther hebben bepaald door de geschriften die hij tot 1525 schreef. Heel sterk valt dan het accent op genade en vrijheid. Echter, juist in latere geschriften komt naar voren dat genade niet betekent dat er een einde komt aan zelfverloochening. Vrijheid is nooit een vrijheid die kan bestaan zonder het leven naar de Tien Geboden. Trueman wijst erop dat Luther voor een relatie tussen twee mensen van hetzelfde geslacht of een overspelige relatie het woord ”liefde” alleen zou kunnen gebruiken als liefde tot de zonde.

Luther is een ware christen, een mens die telkens weer in aanvechting en nood tot Christus vlucht. Trueman heeft gelijk als hij schrijft dat Luther formeel niet de oproep tot zelfonderzoek kent zoals het latere piëtisme. Maar doet hij niet op andere wijze hetzelfde? Ook meen ik dat Bunyan dichter bij Luther staat dan Trueman voor waar wil hebben. In ieder geval is waar dat Luthers laatste houvast geen bekeringservaring was, maar Gods belofte waarvan hij de troostrijke kracht in geloof ervoer. Van die belofte ontvangt een christen reeds aan het begin van zijn leven een teken en zegel. Daarom beleed Luther in nood en aanvechting: „Ik ben gedoopt.”

Een prachtig boek over Luther. Maar laat vooral Luthers eigen geschriften niet ongelezen.

Luthers visie op het christelijke leven

Luther on the Christian Life: Cross and Freedom, Carl R. Trueman;
uitg. Crossway Books, Wheaton, Illinois, 2015; ISBN 978-1-4335-2502-5; 224 blz.; $ 17,99.