De Tilburgse hoogleraar bouwrecht M. van den Berg heeft geen sluitend antwoord op de vraag waarom voortdurend „dit soort kladjes, schriftjes en achterkanten van sigarendozen” opduiken, hetzij in een krant, hetzij bij de Nederlandse Mededingingsautoriteit (Nma).

Woensdag zei hij niet te geloven dat de bedrijven naïef zijn geweest en hebben gedacht dat na het diepgravende onderzoek naar de wegenbouwdivisies de andere bezigheden van de aannemerij, zoals utiliteits- en woningbouw, buiten beeld zouden blijven. „Het zou kunnen zijn dat zij ze bewaard hebben om als tegenbewijs te dienen voor claims van andere bedrijven. Er zijn misschien onderling nog rekeningen te vereffenen. Er stonden nog ’pepernoten’ open op allerlei rekeningen.”

Van den Berg houdt rekening met die mogelijkheid. „Het zou strijdig zijn met de Mededingswet, maar de hoeveelheid geld die een bedrijf nog tegoed heeft, zou kunnen opwegen tegen het risico van ontdekking.”

Bijna twee weken geleden dook de boekhouding op van Boele & Van Eesteren, een dochterbedrijf van bouwer VolkerWessels. Daaruit bleek dat bouwbedrijven tonnen heen en weer schuiven bij het dingen naar aanbestedingen, deze keer niet in de wegenbouw, maar bij de bouw van kantoren of scholen. „Dat maakte duidelijk dat de kartelvorming breed speelt. Want dergelijke onderlinge afspraken werken alleen als alle spelers meedoen. En in de utiliteitsbouw zijn dat er zeer veel, veel meer dan in de wegenbouw. Dus het is moeilijk om de rijen te sluiten en gesloten te houden.”

Bedrijven hebben naar aanleiding van de jongste vondst besloten alle belastende informatie uit de periode voor november 2001 door te spelen naar de NMa. Voor de bouw is 9 november van dat jaar een zwarte dag, omdat toen het televisieprogramma Zembla de verboden prijsafspraken in de bouw openbaarde, via de schaduwboekhouding van voormalig bouwdirecteur A. Bos.

Van den Berg betwijfelt of de top van de bedrijven volslagen onbekend is geweest met de verboden prijsafspraken en het geschuif met geldsommen bij aanbestedingen. „Ik kan het niet bewijzen dat ze ervan hebben geweten. Maar het verdelen van de markt heeft alles te maken met de strategie van een bedrijf. Het voordeel van aansluiting bij een marktkartel is een stabiel marktaandeel. Het nadeel ervan is dat je niet kan doorgroeien ten koste van de partners in dat kartel. Dat is een strategische keuze, want je schrijft al dan niet laag in om een grote order te verschalken. Daarvan moet de raad van bestuur weten. Anders is deze slecht geïnformeerd.”

Wat hem betreft, rekent de overheid het bedrijven zwaar aan wanneer blijkt dat ze ook na 2001 verboden afspraken hebben gemaakt. „Als ze als sector niet in staat zijn dit op te lossen, moet de overheid ingrijpen. Hoe wijdvertakter het kartel, hoe steviger de middelen van de overheid mogen zijn.”