De orthodoxe Jood vertaalde eerder het Traktaat Zegenspreuken, dat in 2008 van de pers kwam. De gepensioneerde arts woont sinds kort met zijn vrouw in Israël. Hij kwam voor de presentatie terug naar Nederland, waar hij bij een van zijn kinderen verblijft.

De vertaler legt uit dat de Thora, de vijf boeken van Mozes, aan de basis van het Jodendom staan. De mondelinge overlevering van de leer, de Misjna, die van vader op zoon werd doorgegeven, werd rond het jaar 200 door rabbi Juda de Prins op schift gesteld. De Talmoed, die te onderscheiden is in een Babylonische en een Jeruzalemse variant, vormt een commentaar op de Misjna. De Leeuwe is bezig met de vertaling van de Babylonische Talmoed, die vanaf het jaar 500 ontstaan is. De Talmoed omvat 3 meter tekst. Het Traktaat Taäniet komt uit in twee delen, bevat ruim 800 pagina’s en meer dan 4000 noten.

De Leeuwe laat een stukje Hebreeuwse tekst zien van de Misjna over de regen dat ongeveer tien regels telt. Het commentaar is ongeveer twintig keer zo lang. „Ik heb ook het commentaar van Rasji, een Franse rabbijn uit de middeleeuwen die gezien wordt als een van de belangrijkste verklaarders van de Talmoed, en mijn eigen uitleg toegevoegd. Zonder die uitleg is het niet goed te volgen. Daardoor wordt het nog eens twintig keer zo lang.”

De Leeuwe legt uit dat het boek door de vele commentaren alleen maar waardevoller wordt. „Twee Joden hadden verschil van mening, waarmee ze naar een rabbi gingen. Toen de eerste zijn visie op de zaak gaf, zei de rabbi dat hij gelijk had. Datzelfde zei hij even later ook tegen de andere persoon. Toen een derde persoon erbij kwam en zei dat het toch onmogelijk is dat ze allebei gelijk hadden, zei de rabbi dat hij ook gelijk had. De verschillende commentaren voegen allemaal iets toe. Daarom kom je in het Jodendom ook geen vaste mening tegen of de slang in Genesis nu wel of niet echt gesproken heeft.”

De discussie in dit deel gaat over water, dat voor het leven van het grootste belang is. „We kunnen niet zonder water en niet zonder de lieve Heer. Mensen in Israël zijn blij als er regen valt en staan dan gewoon te dansen. Een van de vragen in de Talmoed is of vasten, waardoor je minder water tot je neemt, geoorloofd is.”

Wat vindt u van de huidige kritiek dat de Talmoed leert dat niet-Joden gelijk aan de dieren zijn?

„Dat geldt niet in algemene zin. Joden behoren zich te houden aan de 613 ge- en verboden, terwijl voor de niet-Joden de noachitische geboden gelden. Een daarvan is dat ze geen dieren mogen eten die nog leven. Als ze dat toch doen, worden ze dieren genoemd. Maar hetzelfde geldt voor de Joden.”

Is de Talmoed ook voor niet-Joden bestemd?

„Zeker! De Talmoed is van grote betekenis geweest voor de vorming van de Nederlandse cultuur. Galilei, die zo veel ontdekkingen gedaan heeft, dacht nog dat het heelal enige duizenden sterren telde. De Talmoed kwam al veel eerder tot 1 quadriljoen (10 tot de macht 24). Kijk hier staat het. Ik verwacht zeker dat predikanten deze geschriften zullen lezen.”

De Leeuwe is nu bezig met de vertaling van het Traktaat Sanhedrin (Hooggerechtshof), dat onder andere rechtbanken behandelt. „Ik hoop oud genoeg te worden om de hele Talmoed te vertalen.”