Het Moskouse patriarchaat meent dat de negen met edelstenen getooide siereieren thuishoren in de Christus-de-Verlosser-Kerk in Moskou, het belangrijkste heiligdom van de Russisch-Orthodoxe Kerk in Rusland. Als reden geeft het patriarchaat de religieuze waarde van de siereieren.

Deze waren tot de communistische omwenteling eigendom van de Russische tsarenfamilie Romanov. De leden daarvan hadden de traditie om elkaar tijdens Pasen, de belangrijkste Russisch-orthodoxe feestdag, speciaal ontworpen siereieren te schenken. De Romanovs waren diepgelovig en waren de belangrijkste hoeders van de orthodoxe kerk.

Maar de leiding van Hermitage, het grootste kunstmuseum van Rusland, vindt dat de collectie thuishoort in een wereldlijke omgeving. Museumdirecteur Michail Piotrovski heeft gesuggereerd een speciaal Fabergé-museum te willen opzetten nabij de Hermitage. Hier zou behalve de negen recentelijk verworven paaseieren ook de zich in het Kremlin-museum bevindende collectie van tien Fabergé-eieren een plaatsje moeten krijgen.

Vekselberg zelf heeft nog geen keuze gemaakt. Wel heeft hij aangekondigd zijn op Sotheby’s voor meer dan 100 miljoen dollar gekochte Russische kunstschatten als eerste tijdens het Russische Pasen in de hoofdstad Moskou te willen tonen. Vervolgens zal de collectie een tocht maken langs een aantal andere Russische steden, waarbij Jekaterinenburg als eerste zal worden aangedaan.

Hier is de tsarenfamilie in 1918 door de communistische machthebbers om het leven gebracht. Inmiddels is de stad uitgegroeid tot het belangrijkste ’bedevaartsoord’ voor Russische monarchisten. Op de plaats waar een aantal jaar geleden de stoffelijke resten van de tsaar en zijn gezin zijn opgegraven, is inmiddels een speciale herdenkingskerk opgericht. Vekselberg meent dat dit de aangewezen plek is in Jekaterinenburg om zijn Fabergé-collectie aan de bevolking te tonen.

De siereieren zijn vernoemd naar hun ontwerper, Carl Fabergé, die vanaf de tweede helft van de negentiende eeuw in Sint-Petersburg woonde en werkte. Vanaf 1885 tot de communistische omwenteling in 1917 maakte hij in opdracht van de tsarenfamilie meer dan vijftig met patriottistische en religieuze motieven opgesierde paaseieren, vaak uitgevoerd met de duurste edelstenen en -metalen.

Zij waren al snel een begrip in het tsaristische Rusland en ook ver daarbuiten. Ze stonden symbool voor de rijkdom en de goede smaak van de Romanovs. Maar voor de bolsjewieken waren ze vooral het bewijs van de enorme verkwisting en spilziekte onder de tsaren, die volgens hen direct ten koste ging van de in grote armoede levende bevolking.

Toen zij in 1917 de macht in Rusland overnamen, moesten meerdere Fabergé-eieren het tijdens de grootschalige plunderingen van de tsarenpaleizen in Sint-Petersburg ontgelden. Maar de nieuwe machthebbers slaagden erin de meeste siereieren van de ondergang te redden. Zij brachten ze over naar Moskou en sloegen ze voorlopig op in de Wapenkamer van het Kremlin.

Maar toen de Sovjet-Unie begin jaren ’30 een grotere behoefte kreeg aan westerse (harde) valuta, besloot toenmalig Sovjetleider Josef Stalin de Fabergé-eieren te koop aan te bieden aan het buitenland. Hij verkocht er in totaal zo’n 25, waarvan 10 aan Armand Hammer, de president van Occidental Petroleum en een persoonlijke vriend van Stalins voorganger, Vladimir Lenin.

De siereieren zwermden al snel over de hele wereld uit en werden gewilde verzamelobjecten. Zo zag het Engelse koningshuis kans om er drie te bemachtigen en ook de Amerikaanse zakenman wijlen Malcom Forbes begon de tsareneieren te verzamelen. Hij zou er uiteindelijk negen in bezit krijgen, waaronder een van de meest bijzondere, het ”Kroningsei”.

Dit met goud geëmailleerde paasei is geheel bedekt met keizerlijke wapens, vastgezet met diamanten. Ook zit er een kleine gouden met diamanten ingelegde replica aan vast van een keizerlijke koets. Hiermee reed tsaritsa Aleksandra, de vrouw van tsaar Nicolaas II, Moskou binnen op de dag dat het echtpaar formeel de troon zou bestijgen, 18 mei 1896. Dit ”Kroningsei” was het eerste paascadeau dat de tsaar zijn vrouw na de kroning gaf.

Onlangs besloot de familie Forbes de collectie paaseieren van de hand te doen, samen met andere door Fabergé ontworpen sieraden en juwelen. Ruslands op drie na rijkste zakenman Vekselberg besloot de gehele collectie op te kopen en terug te halen naar Rusland. „Ik begreep direct dat dit een unieke kans was om deze meest gerespecteerde Russische schatten weer in het moederland te krijgen.”

Hij heeft inmiddels een speciale culturele stichting opgezet die zich moet gaan bezighouden met de praktische uitvoering van de aankoop. Hij sluit niet dat deze stichting in de toekomst meerdere Russische kunstwerken in het buitenland gaat opkopen en naar Rusland overbrengen.

Vekselberg is niet de enige. Steeds meer Russische nouveaux riches kopen Russische kunst in het buitenland en halen deze vervolgens terug te naar Rusland. Dat veel kunstwerken zich in het buitenland bevinden, is een rechtstreeks gevolg van de communistische omwenteling van 1917. Een groot deel van de vroegere aristocratie -vaak fervente kunstverzamelaars- verliet toen gedwongen het land en nam een groot deel van haar collectie met zich mee.