Tussen de kistjes met appels, tomaten en sla, is iets opvallend afwezig: de rollen plastic zakjes, die bij de supermarkt voor het grijpen hangen. En, nog opmerkelijker: ook rijst, meel en stroop zitten niet afgepast in een zak, pak of fles. Rijst (of quinoa) haal je hier uit een silo, meel (of emmer­tarwe) schep je uit een grote papieren zak, en ahornstroop (of sojasaus) laat je zelf in een flesje stromen. Dit is de eerste verpakkingsvrije winkel van Nederland (zie ”De eerste in Nederland (of niet)”). Opgeweckt Noord dankt zijn bestaan aan crowdfunding: iedereen die wilde, kon (een kleine hoeveelheid) geld investeren in het project. Binnen negen dagen haalden eigenaren Tonny Straatman (48) en zijn vriendin Dorothea Piek (45) 50.000 euro binnen, het dubbele van waar ze op hoopten.

Het is, welbeschouwd, best raar dat de winkel wordt begroet als iets nieuws en iets bijzonders. In feite is Opgeweckt, zoals de winkel liefkozend al heet, de kruidenier van vroeger. Dat nostalgische straalt de winkel ook uit, in een modern jasje. De wanden en stellingen zijn diepgrijs. De strakke kasten en kistjes steken daar met hun blanke hout tegen af. Ouderwetse glazen schroef­potten en weckpotten brengen de sfeer van vroeger terug. Een groot deel van die potjes is trouwens leeg. Wie geen doosjes van huis heeft meegenomen, kan hier voor 1,95 euro (of voor 7,95 euro) een weckpot(je) kopen. Voor nood­gevallen zijn er papieren zakken en puntzakjes.

Aan een wand hangen ruim vijftig silo’s of dispensers, strak in het gelid. Erin rijst, noten en andere droge waren. Aan de onderkant zit een klep. Handig: de kaartjes ernaast die naam, herkomst en voedingswaarde van het product weer­geven.

Straatman (48) haast zich om een bijna leeg exemplaar bij te vullen met fusilli. Vanuit een enorme zak laat hij de spiraal­vormige pasta in de bak glijden. „De silo’s gaan eigenlijk te snel leeg”, zegt hij. „Een luxe­probleem. Ik zou wel grotere willen ophangen, maar die bestaan niet.” De winkel telt 200 vierkante meter, inclusief eetgelegenheid. Het aanbod in de winkel bepaalt wat er op het menu staat. Lopen de wortels minder hard dan gedacht? Dan schaft de pot de dag erop wortelsoep.

Het assortiment in de winkel is nog beperkt. Straatman verwacht dat het de loop van de tijd gaat groeien. Om mensen te blijven trekken, is dat zelfs noodzakelijk, realiseert hij zich. Soms moet hij klanten teleur­stellen. „Heb je ook aardbeien? vroeg iemand pas. Nee, sorry. Onze leverancier heeft ze alleen in plastic bakjes. Die willen we niet. Natuurlijk zou ik ze kunnen overkieperen in een grote bak, maar dat doen we niet. Daar prikken mensen zo doorheen.”

Intussen lopen twee heren van half de veertig richting de uitgang. Zonder boodschappen. „De volgende keer neem ik doosjes mee”, zegt de een tegen de medewerkster achter de kassa. Straatman hoort het vaker. „Veel mensen kijken de eerste keer alleen. Later komen ze terug met bakjes, vaak wat onwennig. Je moet hier eerst je lege verpakking wegen, zodat we weten welk gewicht we bij de kassa van het totaal moeten aftrekken. Dat vergeten mensen nogal eens.”

Klanten Lotte van der Wal (24) en Marjolein Kuipers (23) zijn goed voorbereid. De oud-studenten hadden al over Opgeweckt gehoord en namen bakjes mee. „Ik moest er wel over nadenken”, zegt Kuipers. „Wat heb ik nodig?” Wijzend naar haar vriendin: „Zij heeft een eierdoosje meegenomen, slim! En een fles, maar die hebben we niet nodig. Zuivel zit hier in statiegeldflessen.”

Van der Wal: „Ik erger me aan overbodige verpakkingen. Koop je een biologische courgette in de supermarkt, zit er een folietje omheen!” Ze is van plan terug te komen. „Af en toe. Je hebt hier niet alles. En mijn budget laat het ook niet toe om alles biologisch te kopen.”

De eerste van Nederland (of niet)

Bij Opgeweckt Noord in het centrum van Groningen zijn voorverpakte producten taboe. De begin deze maand geopende winkel is de eerste verpakkingsvrije van Nederland.

Hoewel, dat „eerste” is een tikje beladen. In Utrecht zijn plannen voor een dergelijke winkel, onder de naam bag&buy. En hoewel die winkel er nog niet is, was het idee er naar verluidt eerder. Op de site bagandbuy.nl presenteert Wim van Dijk zijn concept óók als „de eerste verpakkingsvrije winkel in Nederland.”

In Antwerpen en Brussel bestaat al langer iets vergelijkbaars. Ook zijn er altijd wel wat (natuur)winkels geweest waar voor enkele producten een zelfschepsysteem bestaat. „Verder dan dat kwam het niet”, constateert Tonny Straatman van Opgeweckt Noord. „Maar ik denk dat we uiteindelijk met elkaar toch weer de kant van verpakkingsvrij opgaan.”

Aanvankelijk wilden Straatman en zijn vriendin Dorothea Piek –hij komt uit de agf-branche, zij heeft een reclamebureau– een ‘gewone’ biologische winkel starten. Tot ze bedachten hoe nijpend het plastic­probleem was. Uiteindelijk kozen ze voor een totaal­concept waarbij verpakkingsvrij, biologisch en regionaal samenvallen. Naar witte basterd­suiker, cornflakes en eenvoudig jozozout zoek je dus tevergeefs bij Opgeweckt. Wie die vertrouwde boodschappen niet wil inwisselen voor riet­suiker, havervlokken of zeezout –alle drie wel te koop in de Astraat– kan dus niet meehelpen in de strijd tegen overbodige verpakkingen. Niets aan te doen, in de filo­sofie van Straatman en Piek. „Wij gaan voor een duurzamere wereld, en daar hoort méér bij dan verpakkingsvrij.”

Lees ook in Digibron

Winkel zonder verpakkingen