Wie kent in zijn omgeving niet iemand die kanker heeft gehad of nu met deze ziekte kampt? Het is volksziekte nummer één. In 2013 kregen 101.500 mensen de diagnose kanker. Zo’n mededeling zet het leven op z’n kop. Het zorgt voor chaos in denken en voelen, voor angsten, vragen en eenzaamheid. En het kan leiden tot gebed.

De reacties verschillen. Dik: „Ik ga gewoon over een paar jaar mijn kleinkind naar school brengen, daar ga ik voor knokken!” Edy: „Ik stortte compleet in. „Mijn God!”, heb ik toen vaak uitgeschreeuwd. „Waaraan heb ik dit toch te danken?”” Pia: „Er was ontkenning. De arts moest zich vergist hebben.”

”Als kanker je raakt” is samengesteld door ds. Arie van der Veer en Rita Renema-Mentink. Beiden kregen kanker, ontmoetten elkaar en richtten ”Als kanker je raakt” op. Het doel van deze stichting is ervaringen delen, elkaar bemoedigen en voor elkaar bidden.

Het boek geeft een niet-alledaagse kijk in harten van artsen en patiënten. Openhartig schrijven ze over hun beleving, moeiten en vragen. Elk hoofdstuk kreeg dezelfde opzet met korte ervaringen van patiënten, een gedicht, een uitgebreide bijdrage van een deskundige, gevolgd door een meditatief moment dat aansluit bij de thematiek van desbetreffend hoofdstuk. Sommige medewerkers zijn inmiddels overleden.

Leeggezogen

Jos Kitzen schrijft eerlijk in ”Als kanker je raakt” het moeilijk te hebben met de achteruitgang van patiënten. Hij is internist-oncoloog in het Dordtse Albert Schweitzer ziekenhuis. Over het slechtnieuwsgesprek: „Het gevoel van onmacht dat door je heen gaat, is enorm. Na een aantal van zulke gesprekken ben je volledig leeggezogen.”

Wat Kitzen op de been houdt, is de knuffel van vrouw en kinderen en het vertrouwen dat hij en de andere leden van het behandelteam iets essentieels voor mensen kunnen betekenen.

De diagnose kanker betekent het begin van een gevecht. Dik heeft het gevoel dat hij in een sneltrein zit, dat er geen tijd is om na te denken. Pia beweerde altijd dat ze nooit groen licht voor chemotherapie zou geven. „Maar als je niet anders kunt, ga je er toch aan beginnen.”

Paul Lieverse, anestesioloog en pijnspecialist in het Rotterdamse Erasmus MC, snapt die worsteling. „De gedachte dat je aan de ziekte ten onder zou kunnen gaan, is onverdraaglijk. Ook voor wie gelooft in een leven na dit leven, een veilige Haven, is dit een gedachte om radeloos van te worden.” Hij spiegelt zich aan Christus’ verdriet om Lazarus. „We mogen als gelovigen diep geraakt zijn door ziekte, lijden en sterven.”

Intense vermoeidheid

Vermoeidheid zorgt voor een conflict tussen kunnen en willen. „Die verschrikkelijke, intense vermoeidheid”, aldus Dik. Die kan ook nadat iemand genezen is ‘verklaard’ de kop opsteken. „Niemand die dit begreep”, ervoer Marianne. Haar familie en vrienden zeiden: „Het is nu toch over? Wat zeur je nou?”

Volgens Francien Croon-de Boer, internist-hematoloog in het Rotterdamse Ikazia Ziekenhuis, is vermoeidheid het meest voorkomende symptoom van kanker met een grote invloed op het dagelijks functioneren. „Het veroorzaakt angst, woede, schuldgevoel, hulpeloosheid en depressie. Patiënten vertellen vaak dat hun vriendenkring in de loop der jaren slinkt.”

Voor veel ex-kankerpatiënten is het leven nooit meer gewoon, schrijft psychologe Petra Jacobse-Weststrate, werkzaam bij Agathos Thuiszorg. Ze adviseert tijd te nemen voor emotioneel herstel. Openheid „over wat er in je omgaat en hoe je de reacties van anderen ervaart, kan het vertrouwen en de wederkerigheid in relaties weer herstellen.”

Immense opgave

„Zodra er kanker in het spel is, is een diepgaande uitwisseling met anderen een van de moeilijkste dingen die er is”, weet geestelijk verzorger in hospice Demeter in De Bilt ds. Gettie Kievit-Lamens. Haar man overleed aan de ziekte. Zeker als dierbaren elkaar los moeten gaan laten „is het een immense opgave om te midden van al deze rouw open met elkaar te communiceren.” Ze spreekt van een kloof van liefde. „Ook wij wilden elkaar sparen.” Maar ze geeft ook aan: „Door de diepste zielenroerselen met anderen te delen, kan een nieuw geestelijk evenwicht ontstaan.”

Zelfbeeld beschadigd

”Als kanker je raakt” is een indringend en toegankelijk geschreven boek. Mede dankzij het feit dat het niet in een studeerkamer is geschreven, maar vanuit de persoonlijke beleving. Al beleeft ieder de ziekte op zijn eigen manier, mensen met kanker zullen veel herkennen. Ook hun naasten doen er goed aan om al die verschillende ervaringen, reacties en adviezen op zich in te laten werken. Om hun geliefde zo beter te kunnen steunen en pijnlijke opmerkingen zo veel mogelijk te voorkomen. Dit geldt ook voor werkgevers. Martha: „Niet het missen van een borst, niet de verminking door bestralingen, maar het gebrek aan medemenselijkheid van een werkgever die me al meer dan 30 jaar kende, heeft mijn zelfbeeld beschadigd.”

Moeilijke onderwerpen worden niet uit de weg gegaan. Zo komt ook liefde, seksualiteit en kanker aan de orde. Het blijkt een onderwerp dat mensen ondanks de openheid in deze tijd niet graag ter sprake brengen. Toch kan praten over lichamelijke veranderingen bij borst-, prostaatkanker of vaginale kanker helpen om elkaar beter te begrijpen en te kunnen steunen.

Veilige plek

Veel aandacht is er voor vragen over God, het lijden, het leven en de dood. In zijn bijdragen mediteert ds. Arie van der Veer onder andere over God als de dragende kracht van het leven. Hij schrijft naar aanleiding van Psalm 130 in de versie van ”Psalmen voor nu”: „Gods liefde gaat zo ver dat Hij ons lijden wil delen. Hij zit naast je op de bodem van de put en huilt mee.” De predikant haalt Psalm 61 aan: „Jij bent als David op zoek naar een veilige plek, maar je kunt er niet bij.”

Edy verhaalt dat zijn schoonzus een kaarsje voor hem aanstak in haar kerk. In het contact met haar cliënten zag Petra Jacobse dat God ziekte en tegenslag wil gebruiken om mensen aan Hem te binden.

Kees Aleman, kinderarts in het Ikazia Ziekenhuis, citeert zowel Barth als Calvijn en schrijft voor een jonge cliënt te hebben gebeden. Marleen Hout-Korevaar, specialist ouderengeneeskunde in Salem en betrokken bij de palliatieve afdeling in dit verpleeghuis, vindt het zowel mooi als moeilijk om mensen in de laatste fase van hun leven te begeleiden. Zeker als het een moeder is, „bijna net zo jong als ik, die niet gemist kan worden.”

www.alskankerjeraakt.nl

Boekgegevens

”Als kanker je raakt”, Arie van der Veer en Rita Renema-Mentink (samenst.);
uitg. Van Wijnen, Franker, 2015; ISBN 978 90 519 4478 5; 157 blz.; € 17,50.