Het onderwijs van nu bereidt kinderen voor op de toekomst. Tim blijft geen kleuter, hij groeit uit tot een volwassen man. Een man die zijn eigen plaats gaat innemen in de maatschappij. „Als ambulancebroeder”, zegt Tim nu stellig. Het onderwijs mag hem daar nu al op voorbereiden. Het jaar 2032, als Tim afstudeert, lijkt nu ineens veel dichterbij. Tegelijkertijd ligt 2032 mijlenver van ons verwijderd: er zullen nog talloze technologische en digitale ontwikkelingen passeren voordat het zover is.

Natuurlijk kunnen we niet in de toekomst kijken – we weten niet welke ontwikkelingen dat zijn. Wel kunnen we stellen dat de samenleving van 2032 zal verschillen van de huidige maatschappij. Wat moet het onderwijs van nu Tim leren, zodat hij straks zijn werk als ambulanceverpleegkundige goed kan doen? De visie van een moeder, een leraar en zijn toekomstige werkgever.

Samen ontdekken

„Samen, hand in hand, de wereld ontdekken.” Zo wil Maaike de Visser uit Barendrecht, moeder van Jonah (4) en Aaron (1), haar kinderen meenemen, de veranderende samenleving in. „Wij kiezen er bewust voor om Jonah niet onwetend te laten. Hij mag één filmpje kijken per dag, maar wij bepalen wat hij kijkt. Pas wees hij een filmpje aan waar magie in bleek te zitten. Toen mijn man het stopzette, zei Jonah: „Maar ik wil het wél zien!” Toen hebben we uitgelegd waarom wij dat niet willen.

Ik wil hem leren dat hij zich niet laat meeslepen door wat hij voorgeschoteld krijgt. Het leren selecteren helpt hem om doelgericht te kiezen in een maatschappij waarin veel informatie beschikbaar is. Ik hoop dat hij zich hierdoor ook leert verdiepen in wat hij doet. Kinderen zijn van nature heel nieuwsgierig. Dat moeten we stimuleren en bewaren.”

Behalve verdieping en het opwekken van nieuwsgierigheid, vindt De Visser het bevorderen van goed burgerschap bij kinderen belangrijk. „Als ik denk aan Tim uit het voorbeeld, dan vind ik dat hij moet weten in welke maatschappij hij gaat werken. Een samenleving met veel verscheidenheid op politiek, etnisch en religieus vlak, omdat de zuilen verdwenen zijn. Daarom heeft hij een groot vermogen nodig om zich aan te passen aan iedere situatie en elke persoon.”

Kritisch keuzes kunnen maken en goed burgerschap beoefenen: dat zijn de twee vaardigheden die Tim volgens De Visser moet ontwikkelen in zijn onderwijsperiode.

Cognitieve vaardigheden

Wat moet Tim verder leren, als we nog niet weten wat een ambulancebroeder in 2032 precies moet kennen en kunnen? „De grote snelheid van technologische ontwikkelingen maakt het lastig om het huidige onderwijs perfect te laten aansluiten op het toekomstige werk van Tim”, beaamt Joop Noordzij, leraar op het Wartburg College, locatie De Swaef in Rotterdam. „Wel zal hij zeker te maken krijgen met meer en geavanceerdere apparatuur dan nu het geval is. Daarom pleit ik ervoor om het accent te verschuiven van het aanleren van inhoudelijke kennis naar het zich eigen maken van cognitieve vaardigheden, dus het vinden en verwerken van informatie.”

Op de De Swaef wordt het personeel hierin geschoold. Want wie zich cognitieve vaardigheden zoals nauwkeurig waarnemen en selecteren eigen maakt, kan snel nieuwe kennis en kunde leren, toont de praktijk. „Op internet is het selecteren van informatie erg van belang”, zegt Noordzij. „Zo zijn leerlingen in staat om in allerlei situaties goed te kunnen functioneren.”

Hoe geeft Noordzij het aanleren van deze vaardigheden een plaats in zijn lessen? „In de onderbouw zetten we er stevig op in tijdens de mentorlessen. De vaardigheden worden dan met een slogan ingeleid. Zo hoort bij ”nauwkeurig waarnemen” de slogan: „Als je goed kijkt, zie je meer.” Ook doen we oefeningen waarbij je waarneming bedrogen wordt. Vervolgens proberen we in de andere vakken hierop terug te grijpen, want nauwkeurig waarnemen is een vaardigheid die altijd en overal belangrijk is.” Volgens de docent moet Tim dus vaardigheden opdoen om zich steeds nieuwe kennis eigen te kunnen maken.

Ambacht

Wat mag er volgens de toekomstige werkgever van Tim niet ontbreken in het onderwijs? „Allereerst is het een mooie ambitie dat Tim ambulancebroeder wil worden”, lacht Monique Kempff, verpleegkundige en voorzitter van NU91, een beroepsorganisatie voor verpleegkundigen en verzorgenden.

„Wat Tim nu op school moet leren als hij in 2032 een goede ambulancebroeder wil zijn? Hij moet brede kennis opdoen. Als verpleegkundige krijg je in de toekomst veel te maken met complexe problematieken doordat de eerste zorg aan een patiënt tegenwoordig door de mantelzorger en de wijkverpleegkundige wordt verleend. Pas bij een complexere behandeling komt de verpleegkundige van het ziekenhuis in zicht. Dat betekent niet dat Tim zich per definitie moet specialiseren, tot bijvoorbeeld ”verpleegkundige linkerooglid.” In plaats daarvan is het belangrijker dat hij een brede basiskennis heeft en veel praktijkervaring opdoet.”

Technologie wordt in de zorg steeds belangrijker, observeert Kempff. Wat betekent dat voor de toekomst van een verpleegkundige? „Techniek is nu al de ondersteuning van het vak. Speciaal daarvoor is er binnen de opleiding verpleegkunde een technische leerroute opgezet. In deze afstudeerrichting is er onder meer aandacht voor onlinehulpverlening: de gezondheidszorg waarbij patiënten online informatie krijgen of via bijvoorbeeld chatsessies contact hebben met een hulpverlener.”

Wat betekenen deze ontwikkelingen voor het onderwijs van Tim volgens Kempff? „Tim moet goed met hedendaagse apparatuur leren werken. Maar apparaten kunnen nooit het menselijke ambacht vervangen. Als verpleegkundige zul je altijd als mens met mensen werken. Het persoonlijke contact blijft van betekenis: „Hoe gaat het met u?” en „Begrijpt u wat er aan de hand is?” Wat dat omgaan met patiënten betreft, kunnen we Tim dus al wel goed voorbereiden op de samenleving van 2032.”

Schets

De moeder, de leraar en de toekomstige werkgever van Tim: zij allen gaven een ander antwoord op de vraag naar belangrijke ingrediënten voor Tims toekomstig onderwijs. Drie verschillende antwoorden, maar drie belangrijke punten voor goed toekomstgericht onderwijs.

Kunnen we precies weten hoe het werk van Tim er in 2032 uit zal zien? Nee. Maar alle betrokkenen moeten wel met elkaar in gesprek om na te denken over het onderwijs voor Tim, ondanks of juist vanwege de snel veranderende maatschappij. Alleen door het bundelen van krachten en inzichten kan het komen tot een uitgebalanceerde schets van het onderwijs, dat kinderen vormt voor de maatschappij van 2032. En dat is van betekenis voor Tim en voor al die andere kinderen die de komende jaren onderwijs volgen.

De auteurs zijn werkzaam voor Driestar educatief in Gouda.

Onderwijs 2032

Het jaartal 2032 is in dit artikel niet zomaar genomen. De overheid heeft ”Onderwijs 2032” gekozen als ‘merknaam’ voor de dialoog over het toekomstig onderwijs. In 2014 is deze dialoog gestart vanuit de gedachte dat de toenmalige vierjarigen in 2032 zullen afstuderen. Wat moeten deze kinderen op de basisschool en in het voortgezet onderwijs leren om goed voorbereid aan hun baan te beginnen?

Het Platform Onderwijs 2032 wil met leraren, leerlingen, ouders, ondernemers, wetenschappers en andere betrokkenen in gesprek over deze vraag. Aan de hand hiervan zal de overheid zich vanaf oktober buigen over een voorstel voor nieuwe kerndoelen en eindtermen in het onderwijs.

Denkt u mee?

Niet alleen de moeder, de leraar en de toekomstige werkgever van Tim mogen meedenken over het onderwijs van de toekomst. Iedereen wordt uitgenodigd mee te doen.

Op 28 mei organiseert Edventure, de vereniging van onderwijsadviesbureaus, op achttien plaatsen –van Leeuwarden tot Vlissingen– een debatavond over Onderwijs 2032. Deelnemers kunnen zich opgeven bij de organisator in elk gebied. In de regio Gouda zijn dat bijvoorbeeld Driestar educatief en OnderwijsAdvies. Daar heeft het debat plaats in Driestar Hogeschool. De uitkomsten van de bijeenkomsten zullen worden verwerkt in een advies aan het kabinet.

www.edventure.nu/onderwijsdebatten2032