Ds. Bourquin bezocht vorige maand de Colloque Biblique Francophone, een conferentie voor Franstalige protestanten, nabij Lyon. Hij is predikant in de hervormde gemeente van Porren­truy, een Zwitsers dorp dicht bij de Franse grens. Ds. Bourquin werd in 1966 geboren in de buurt van Neuchâtel en Frans is zijn moedertaal.

Op de theologische faculteit van de –openbare– universiteit van Neuchâtel, waar Bourquin studeerde, was geen ruimte voor gereformeerde theologie. „Het klimaat was daar vrijzinnig en de colleges exegese waren doorspekt met Bijbelkritiek”, zegt hij. „Pas toen ik predikant was, begon ik Karl Barth te lezen en daarna ontdekte ik de rijkdommen van Calvijns theologie en de klassieke gereformeerde traditie.”

Ds. Bourquin diende eerst als hulppredikant een gemeente in de Zwitserse bergen; sinds 2003 is hij verbonden aan de gemeente van Porrentruy. Die behoort officieel tot de Église réformée évangélique du Canton du Jura, volgens de predikant een echte volkskerk. „De Zwitserse hervormde kerken hebben nauwe banden met de staat of met de overheden van de kantons. De kerken krijgen veel geld uit de staatskas. Officieel telt Porrentruy ongeveer 2600 leden, maar op zondag komen er gemiddeld 40 à 50 mensen naar de kerk. Dat zijn de meelevende leden.”

Emoties

Net als bijna alle Zwitserse predikanten is ds. Bourquin ook legerpredikant: drie weken per jaar, als onderdeel van de dienstplicht. Lachend: „We zijn volgelingen van Zwingli, die was ook legerpredikant.”

Ds. Bourquin is ook een hartstochtelijk musicus: hij speelt orgel en piano en dirigeert een kerkkoor. „Twintig jaar geleden had iedere kerkelijke gemeente een eigen kerkkoor”, vertelt hij. „Maar door de kerkverlating is dat aantal dramatisch geslonken.”

Het kerkkoor van de gemeente van Porrentruy telt 26 leden. „Het lukt om koorwerken van bijvoorbeeld Bach en Händel uit te voeren. Bij de repetities en de uitvoeringen maak ik geen gebruik van het kerkorgel, maar van een harmonium. Ik zit of sta achter het harmonium, het koor staat eromheen. Met de ene hand speel ik en met de andere begeleid ik.”

De Zwitserse predikant koestert een bijzondere voorliefde voor het harmonium. Hij begint enthousiast te praten als het over dit instrument gaat. „Het harmonium is zó expressief. Het kan als het ware zuchten, steunen, huilen – alle soorten emoties komen via het harmonium tot uitdrukking. Ik vind het harmonium veel praktischer en geschikter voor de kerkdienst dan een orgel. Bij een kerkorgel zit de organist op een hoge galerij, zonder zicht te hebben op de gemeente, maar achter het harmonium bevindt hij of zij zich te midden van de gemeente.”

Mystieke klank

Ds. Bourquin is in heel Zwitser­land bekend om zijn inspanningen voor het behoud van het harmonium. „Vroeger stond er in vele Zwitserse huiskamers een harmonium. Een twintigtal jaren geleden begon de trend om al die mooie harmoniums bij het vuilnis te zetten. Dat vond ik jammer.”

De Zwitserse predikant zocht contact met enkele gepensioneerde harmoniumherstellers en samen begonnen ze waardevolle harmoniums van de ondergang te redden. „Ik heb geen museum of stichting, maar velen die een harmonium kwijt willen, bellen mij. We proberen zo veel mogelijk harmoniums te restaureren. Daar zoeken we dan een nieuwe bestemming voor. Ik kreeg zo de reputatie van beschermheer van het harmonium.”

Zelfs vanuit het buitenland krijgt ds. Bourquin harmoniums aangeboden, zoals uit het Franse Montbéliard. De predikant vindt deze Franse harmoniums het „toppunt.” „Ze zijn het best. Deze harmoniums hebben als het ware een rooms-katholiek karakter. Ik mag dan hervormd predikant zijn, toch hou ik erg van die mystieke klank.”

Momenteel restaureert hij een Alexandre-harmonium, dat vlak na 1840 door Jacob Alexandre en zoon uit Parijs werd gebouwd. Dat is een van de eerste harmoniums uit de geschiedenis. In tegenstelling tot de Duitse harmoniums, waarvan de ‘tongen’ met een zogeheten vacuüm tot spreken komen, zijn de Franse harmoniums drukwind­instrumenten. „Die zijn veel krachtiger”, zegt hij. „En daarom ook geschikter om de gemeentezang te leiden.”