Szabo kiest zijn woorden zorgvuldiger dan fractiegenoot Ayaan Hirsi Ali. Zij veroorzaakte vorig jaar zowel buiten als binnen de VVD grote opschudding door het ontwikkelingsbeleid over de afgelopen dertig jaar als mislukt te bestempelen.

Szabo, sinds december woordvoerder ontwikkelingssamenwerking van de VVD-fractie, zal haar dat niet direct nazeggen. Dat het beleid veel beter moet, staat voor hem echter buiten kijf. De besteding van ontwikkelingsgelden moet efficiënter en dient gericht te zijn op resultaten, is zijn boodschap. Woensdag bracht de VVD in de Tweede Kamer een notitie uit waarin deze lijnen worden uitgezet.

Daarbij willen de liberalen de medefinancieringsorganisaties (MFO), zoals Novib, ICCO en Hivos, niet ontzien. De MFO’s krijgen samen zo’n 450 miljoen euro per jaar van het ministerie en als het aan Szabo ligt, is dat niet langer vanzelfsprekend. Die kwestie wordt actueel na 2006 omdat dan de contracten aflopen.

„Het beleid moet erop gericht zijn om in de derde wereld economische ontwikkeling te stimuleren. Misschien kunnen andere organisaties, bijvoorbeeld uit het midden- en kleinbedrijf, dat wel veel beter dan MFO’s. Zij moeten ook een kans krijgen”, aldus Szabo.

De bestaande MFO’s hebben als het aan de VVD ligt sowieso hun langste tijd gehad. Szabo: „Ze stammen uit de tijd van de verzuiling. We hebben een protestants-christelijke, een humanistische, een linkse en een rooms-katholieke MFO. Dat is niet meer van deze tijd.”

Bovendien houden de MFO’s zich naar zijn mening bezig met activiteiten die niet door de staat gesubsidieerd zouden moeten worden. Hij noemt als voorbeeld de Novib, die brochures uitgeeft tegen de wapenhandel en betrokken was bij een recente lobby van linkse antiglobalisten. „Dat doen ze maar van hun eigen geld”, vindt hij.

Ook het protestants-christelijke ICCO en het rooms-katholieke Cordaid volgt hij kritisch. „Dat ze hulp geven op basis van religie, moeten ze zelf weten maar niet op kosten van de overheid. Wij vinden dat er strikt op toegezien moet worden dat er geen vermenging plaats heeft.”

De aangesproken organisaties reageren op hun beurt zeer verontwaardigd. „Als meneer Szabo denkt dat wij zending bedrijven op kosten van de belastingbetaler, heeft hij zijn dossiers niet gelezen”, zegt ICCO-directeur J. van Ham. „Doordat wij een binding hebben met kerken, zijn wij heel goed in staat in ontwikkelingslanden samen te werken met het maatschappelijk middenveld. Dat middenveld is in veel landen nauw aan kerken gelieerd. Van religieuze activiteiten op kosten van de Nederlandse staat is echter geen sprake. Wij bouwen heus geen kerken van belastingcenten. De Nederlandse overheid controleert ons daar ook op.”

Dat MFO’s niet langer automatisch subsidie moeten krijgen, is voor Van Ham geen nieuws. „Al onder minister Herfkens is ons de verplichting opgelegd een bedrijfsplan te overleggen. Op basis daarvan krijgen we ons geld.”

Woordvoerder Paul van Tongeren van Novib is evenmin gecharmeerd van de aanval van het VVD-kamerlid. „Hij wil kennelijk dat we de economische groei in arme landen stimuleren zonder aan politiek te doen. Ik zou niet weten hoe dat moet. We kunnen wel helpen bij de bouw van fabrieken, maar die kunnen hun producten niet kwijt omdat de EU-landen hun markten beschermen.”

De bestrijding van de wapenhandel is volgens Van Tongeren op dezelfde wijze te verdedigen. „In een land als Angola is veel ellende als gevolg van de oorlog tussen de regering en de verzetsbeweging. Als je daar wilt werken aan blijvende verbeteringen, dan zul je de wapenhandel tegen moeten gaan. Als de VVD een betere oplossing heeft, horen we het graag”, reageert hij.

Een woordvoerder van minister Van Ardenne van Ontwikkelingssamenwerking zegt het met de VVD eens te zijn dat het verzuilde model niet meer helemaal bij deze tijd past. „Daarom zijn ook andere organisaties als MFO aangemerkt, zoals Hivos en Plan Nederland. Met de afbraak van het traditionele model is al een begin gemaakt.”

Ook het pleidooi van Szabo om de exclusieve rol van MFO’s op de helling te zetten, kan op instemming van de minister rekenen. „Van Ardenne zal daar in 2007 mee aan de slag gaan”, aldus haar woordvoerder.