Microsoft ondervroeg 2000 Canadezen. Wat blijkt? Hun aandachtsboog liep de afgelopen vijftien jaar terug van 12 naar 8 seconden. Goudvissen doen het beter: die zitten op 9 seconden. De uitkomst van het vandaag gepresenteerde onderzoek trekt wereldwijd de aandacht. Reden voor paniek?

Prof. dr. André Aleman, verbonden aan het Universitair Medisch Centrum Groningen, trapt op de rem. Stellig: „Het onderzoek van Microsoft is onder de maat, wetenschappelijk slecht onderbouwd. Het bevat geen informatie over statistische toetsen die nodig zijn om dergelijke conclusies te trekken.”

Wat vindt u van de vergelijking met de goudvis?

„Grappig, maar twijfelachtig. Het concentratievermogen van de Canadezen is onderzocht door hun letters en getallen voor te leggen en te kijken hoe lang ze hun aandacht daarop kunnen richten. Zo’n proef kan bij goudvissen niet. Hoe meet je hun concentratievermogen dan wel? Je kunt goudvissen geen instructies geven, maar alleen dingen laten doen die ze uit zichzelf ook zouden doen. Dat maakt de vergelijking lastig.”

Het veelvuldig gebruik van de digitale media krijgt in het onderzoek de schuld. Ons concentratievermogen zou erdoor afnemen.

„Daar wijzen eerdere onderzoeken ook op, maar er zijn nog andere verklaringen te bedenken voor een verminderd concentratievermogen. Ik noem er een paar. Kinderen en jongeren groeien steeds rustelozer op. Denk alleen aan het toenemend aantal echtscheidingen. Twee: ze leren op school minder vaak lange teksten lezen waarbij ze zaken uit het begin moeten onthouden om het vervolg te begrijpen. Drie: je kunt denken aan het generatie- en opleidingsverschil. Allemaal zaken die ons concentratievermogen positief of negatief beïnvloeden. Daar staat tegenover dat kinderen en jongeren beter zijn in multitasken. Ze leren al jong meerdere dingen tegelijk te doen en zijn in staat sneller te reageren. Dat heeft voordelen, bijvoorbeeld als het gaat om veiligheid in het verkeer.”

Wat zijn de risico’s van een korte spanningsboog?

„Vluchtigheid, oppervlakkigheid. Dat heeft in veel beroepen vervelende gevolgen. Een extreem voorbeeld: denk aan iemand die de veiligheid in een atoomcentrale moet bewaken. Een saaie klus; meestal gebeurt er niks. Maar hij moet wel alert blijven. Denk aan politici: ze moeten zich langere tijd kunnen concentreren om een lastig dossier te bestuderen. Of neem kinderen en hun huiswerk. Je neemt informatie minder goed in je op als je het bestuderen ervan steeds onderbreekt, bijvoorbeeld om je mobieltje te raadplegen.”

Wat is er tegen de afstomping van het geheugen te doen?

„Allereerst hebben ouders een taak. Ik hoorde laatst van een jongetje dat de hele nacht spelletjes op de computer had gespeeld. Bij mij thuis zou dat niet gebeuren. Mijn kinderen hebben ’s nachts geen toegang tot zulke apparatuur. Daarnaast moeten scholen het lezen van lange teksten blijven oefenen. En wat kinderen in reformatorische kring betreft: die hebben een voordeel. Ze leren al op jonge leeftijd om lange tijd stil te zitten in de kerk. Dat bevordert hun concentratievermogen.”

Jongeren zouden door al het mediagebruik beter kunnen bepalen wat ze willen zien en minder tijd nodig hebben om informatie op te slaan. Dat is het positieve nieuws?

„Dan hebben we het alleen nog maar over het opslaan van kleine brokken informatie. Een stap verder gaat het verwerken ervan en het leggen van verbanden. Daar heb je echt meer aandacht voor nodig.”

Onze hersenen worden steeds hongeriger, stelt een Canadese wetenschapper in reactie op het onderzoek van Microsoft. Heeft hij een punt?

„Ja. Op zichzelf is dat geen bezwaar. Onze hersenen hebben altijd al behoefte gehad aan nieuwe informatie. Wat nu dreigt, is een soort verslaving. We gaan van de ene informatiekick naar de andere en zijn niet tevreden voordat onze behoefte aan nieuwtjes bevredigd is. Dan werkt het net als met andere vormen van verslaving. Daar schuilt een gevaar.”