”Gelijk een eikenboom”
Auteur: R. Hoogerwerf-Holleman
Uitgeverij: gebr. Koster, Barneveld, 2003
ISBN 90 5551 268 0
Pagina’s: 92
Prijs: € 8,90. Rijssen heeft een rijke kerkelijke geschiedenis. In een overwegend rooms-katholieke omgeving is deze stad een enclave waar de Heere veel geoefend volk had. Rijssen is kerks. Nog steeds. Toch zijn er maar weinig bronnen waarin het kerkelijke verleden beschreven wordt. Op een aantal biografieën van predikanten na. Een enkele maal werd het leven van een Rijssense ouderling beschreven.

Mevrouw R. Hoogerwerf-Holleman verbleef in haar jeugd regelmatig in Rijssen. Herinneringen aan ambtsdragers van weleer kwamen bij haar boven. Het was een goed initiatief om trekken uit hun soms veelbewogen leven te beschrijven. Na haar boekjes over de ouderlingen Aaftink en Ligtenberg richtte ze haar pen op Arend Baan (1856-1937). Meer dan vijftig jaar diende hij als diaken en ouderling de gereformeerde gemeente (onder het kruis), de Eschkerk.

Toin-Oarnd
Dit levensverhaal is op eenvoudige wijze weergegeven. Een dochter van Baan, Geeze, heeft fragmenten uit het leven van haar vader aan de schrijfster verhaald, toen deze in Rijssen logeerde. Het boek is dan ook in verteltrant geschreven. Het is stichtelijk van inhoud. We maken ”Toin-Oarnd”, zoals zijn bijnaam was, mee als beter gesitueerde Rijssenaar, eigenaar van een steenoven en van uitgestrekte landerijen. Toch leefde hij eenvoudig. Van luxe had hij een afkeer. Kokosmatten op de planken vloer van de woning vond hij overbodig. Zijn wettische inslag verbood zijn kinderen om met knikkers te spelen. Dat werkte winstbejag in de hand!

Baan was een wijs man. Meer dan 25 jaar had hij zitting in de gemeenteraad, waarvan vier jaar als wethouder. Hij maakte deel uit van het schoolbestuur en werd afgevaardigd naar classes, particuliere en generale synoden. Binnen de kerkenraad nam hij een zodanig dominerende plaats in dat men hem wel van „pausschap” betichtte.

De schrijfster geeft veel bijzonderheden uit zijn leven. De titel van het boek doet hem recht: Baan wás ook een eikenboom, vast geworteld in de enige Grond. Van schipperen wist hij niet. Onomwonden en niemand ontziend kwam hij voor zijn mening uit. Door zijn vasthoudendheid bleef de nieuwgebouwde gasfabriek op zondag gesloten.

Hondenkar
We lezen over zijn omgang met Gods kinderen. Soms werd de tijd vergeten. Zo ging hij eens op huisbezoek met de hondenkar. Met zijn ambtsbroeder was hij zo in een geestelijk gesprek gewikkeld, dat ze zonder het te beseffen een rondje om Rijssen hadden gereden. Het huisbezoek schoot erbij in, maar ze hadden een kostelijk avond op die kar.

We maken in dit boekje ook kennis met andere Rijssenaren: oude Dike, Mientje Vrijdag, Keez’n Jan Nijland en Schöpsdientje. Ook worden bijzonderheden meegedeeld over predikanten die Rijssen hebben gediend.

Opmerkelijk is het voorval van ds. M. Hofman. Eens werd hij bestreden of er wel vrucht op zijn arbeid te vinden was. Moedeloos ging hij de straat op. Waarheen? Hij kreeg de gedachte om een woning binnen te gaan waarvan de baanderdeuren open zouden staan. Inderdaad zag hij ergens in de Bouwstraat open deuren. De bewoonster was niet verbaasd toen de dominee binnenstapte. Het leek of ze op zijn komst gerekend had. Deze schuchtere vrouw had de Heere gebeden of Hij Zijn knecht wilde sturen. Haar hart gaf haar in dat ze de baanderdeuren maar wijd moest openzetten. En ze mocht vertellen van de zegen die ze onder de preken had ontvangen.

Eén opmerking: in 1907 kwam de vereniging tussen ledeboerianen en kruisgemeenten tot stand, niet met de afgescheidenen (blz. 55, 78).