Die stelling poneerde prof. dr. A. de Reuver zaterdag in zijn lezing op de 92e jaarvergadering voor Protestants Nederland in Dordrecht. De emeritus hoogleraar vanwege de Gereformeerde Bond in de Protestantse Kerk in Nederland sprak over voorreformatorische bronnen van het Nederlandse gereformeerde protestantisme. Deze tonen volgens hem een vroomheid die grenzen overstijgt. „Geen van de piëtisten liet de Reformatie achter zich, maar in hun vroomheidsbeleving toonden ze een diepe verbondenheid met rooms-katholieke bronnen”, zei hij.

Catholica

Het protestantisme is volgens prof. De Reuver niet uit de lucht komen vallen. „De catholica van de Vroege Kerk en de middeleeuwen ging eraan vooraf. Die liet diepe sporen na in het gereformeerd piëtisme.”

Gisbertus Voetius noemde Teellinck zelfs een tweede Thomas a Kempis, „doch gereformeerd.” Prof. De Reuver: „Deze ambivalentie geldt voor het merendeel van de zeventiende-eeuwse geestverwanten van Teellinck. Ze ontleenden met gretigheid ideeën aan de auteur Thomas a Kempis, maar waren en bleven voluit gereformeerd.”

De katholiciteit van het voor­reformatorische erfgoed betekende voor de piëtisten dat ze in leerstellig opzicht geen water bij de wijn deden. „Ze bleven trouw aan de drie sola’s van de Reformatie, een trouw die afkerig was van scherpslijperij en die zich paarde aan de openheid van een brede blik en een ontvankelijkheid van geest waarin men al luisterend ontdekte dat de kring van Gods beminden de grenzen van tijd en gezindte overstijgt. We doen onze protestantse positie geen geweld aan als we belijden een vriend en metgezel te zijn van allen die Gods Naam ootmoedig vrezen”, aldus prof. De Reuver.

Vergeleken met de vroomheid die reformatoren zoals Luther en Calvijn hebben beoefend en vertolkt, valt er bij piëtisten zoals Teellinck en Witsius een gradueel verschil op. Hun vroomheidsbeleving is volgens prof. De Reuver geen andere, maar ze is wel anders. Evenals de reformatorische vroomheid wordt gevoed door de Schrift en gedragen door genade, wordt ze ervaren in een geloof dat sterk christocentrisch van aard is.

Terughoudend

De piëtisten vertolken de intieme geloofservaring nadrukkelijker en uitvoeriger dan de reformatoren. „Ofschoon zowel Luther als Calvijn de gevoelvolle en zelfs gloedvolle terminologie allerminst schuwt, zijn zij in dit opzicht toch terughoudender dan hun piëtistische nazaten en de middeleeuwers.”

Prof. De Reuver liet zien hoe Teellinck en Witsius gedachtegoed ontleenden aan rooms-katholieke geschriften. Zo citeerde Teellinck talloze keren uit A Kempis’ ”Navolging van Christus”, hoewel er uitdrukkingen waren die op een dwaalspoor zouden kunnen brengen. Witsius toonde verwantschap met Bernardus van Clairvaux.

De vereniging Protestants Nederland is volgens haar voorzitter, emeritus predikant ds. L. J. Geluk, in 1923 uit nood geboren vanwege de vrees dat de Rooms-Katholieke Kerk de eerste viool zou gaan spelen in Nederland. Dat is niet gebeurd. „De nood van onze tijd is dat er van een christelijke samenleving geen sprake meer is.”