Of het nu komt door de 75-jarige herdenking, de doordeweekse dag of het prachtige weer; massaal trekken belangstellenden maandagavond naar het Militair Ereveld Grebbeberg in Rhenen om dodenherdenking mee te maken. Het publiek staat rijen dik tot in de omringende bossen. De organisatie schat het aantal bezoekers op 4000 à 5000. Ook prinses Margriet en Pieter van Vollenhoven zijn erbij.

Onbekende sergeant

Rond 19.10 uur vertrekt vanaf hotel ’t Paviljoen aan de Grebbeweg de stille tocht naar het Ereveld. De genodigden gaan voorop. Een van hen is Toon Blokland van de Historische Vereniging Oudheidkamer Rhenen en Omstreken. Hij heeft vijf Ieren bij zich, onder wie de burgemeester van Ballymoney en nabestaanden van een vlieger.

De laatste, sergeant F. A. McCluskey, liet in 1942 het leven toen de Engelse bommenwerper waarin hij zat in Elst (Utrecht) neerstortte. Hij werd daarna begraven op de algemene begraafplaats in Rhenen. De Ieren hebben maandagmorgen bij zijn graf kransen gelegd. Blokland zocht de geschiedenis uit en gaf de militair een gezicht.

Geestelijke liederen

Om 19.25 uur arriveert de stoet bij het Ereveld. Dan wordt het dringen voor een plekje. Een paar inventieve pubers balanceren op een slagboom. Een agent grijpt in. „Niet doen, jongens. Als je er tijdens de twee minuten stilte vanaf valt, schrikt het publiek van het geluid. Dat wil ik niet.” Anderen lopen verder het bos in. Enkele jongens klimmen in een boom.

In het laatste halfuur voor de twee minuten stilte speelt het fanfarekorps Koninklijke Landmacht Bereden Wapens. De Christelijke Gemengde Zangvereniging Eben Haëzer uit Rhenen zingt enkele geestelijke liederen. Drie middelbare scholieren uit Rhenen dragen een gedicht voor. Krijgsmachtpredikant majoor drs. Gerard van Driesten houdt een korte overdenking.

Er worden ook doden herdacht die tijdens militaire missies in het buitenland zijn overleden, legt hij uit. Speciaal noemt de predikant de twee militairen die in maart dit jaar omkwamen in Mali toen hun Apache-gevechtshelikopter neerstortte.

Na de twee minuten stilte en het zingen van het eerste en zesde couplet van het Wilhelmus, wordt de eerste van in totaal ongeveer dertig kransen gelegd. Even na halfnegen worden de dranghekken weggehaald. Het defilé langs de ruim achthonderd graven begint.

Oom

Een vrouw uit de omgeving van Amsterdam is ’s middags met haar dochter en een vriendin naar de Grebbeberg afgereisd. Ze hebben eerst het graf van haar tijdens de eerste oorlogsdagen gesneuvelde oom bezocht. De kranslegging heeft ze gemist, omdat ze niet goed werd. Van andere jaren weet de vrouw hoe indrukwekkend het is. Van haar familie is zij de enige die wel eens op de Grebbeberg komt. „Voor de anderen is het te gevoelig, nog steeds. Er werd ook nooit over mijn oom gesproken.”

Een vrouw van rond de zestig uit Lienden vindt het haar morele plicht om de plechtigheid bij te wonen. „Als je kunt, moet je erheen. Dat heb ik mijn kinderen ook altijd bijgebracht.”

De herdenkingen zijn voor haar intenser geworden sinds de dood van haar vader tien jaar geleden. „Je denkt weer terug aan zijn verhalen. De ceremonie doet me nu veel meer dan vroeger. Ook raak ik geëmotioneerd als ik op de graven lees hoe jong veel gesneuvelden zijn.”

Het was dit jaar voor het eerst dat de dodenherdenking op de Grebbeberg de status nationale militaire herdenking kreeg.