De bewindsvrouw zei woensdag toestanden zoals rond de Amerikaanse energiereus Enron in ons land te willen voorkomen. „Bij elke affaire in het bedrijfsleven -en die komen er steeds meer- staat de rol van de accountant ter discussie”, aldus de bewindsvrouw. Ze noemde als voorbeelden het spraaktechnologiebedrijf Lernout en Hauspie en het softwarebedrijf Baan.

Accountants werken in toenemende mate samen met advocaten en notarissen. Hun rol beperkt zich niet tot het controleren van de boeken, maar ze geven ondernemingen ook tal van adviezen. Dit leidt tot vraagtekens rond hun onafhankelijke opstelling en dat schaadt het vertrouwen van beleggers in ondernemingen. Daarom wil Jorritsma ook dat niet langer één accountantskantoor zowel de financiële administratie uitvoert als de boeken controleert.

Deze bepaling is overigens alleen van toepassing op bedrijven die door de overheid zijn verplicht tot jaarrekeningcontroles. De nieuwe regels zullen in de toekomst -een concreet wetsvoorstel is er nog niet- grofweg gaan gelden voor bedrijven met meer dan vijftig werknemers. Vooral VVD, SGP en CDA willen voorkomen dat kleine ondernemers in de toekomst noodgedwongen twee accountants in de arm nemen. De partijen willen voor ondernemingen met beursnotering en voor nutsbedrijven zwaardere eisen stellen aan de onafhankelijkheid van de accountant dan bij kleine bedrijfjes.

In de visie van het kabinet is het voortaan aan de overheid om de beroepsregels vast te stellen waaraan de accountants moeten voldoen willen ze bevoegd zijn goedkeurende verklaringen bij jaarrekeningen af te geven. Vrijwel alle fracties willen dat accountants die zich louter bezig houden met advisering hun beschermde titel houden.

Door de plannen van het kabinet verandert de rol van de beroepsorganisaties Nivra en Novaa. Deze verliezen de status van publiekrechtelijk orgaan. Dit betekent dat ze de accountants niet langer heffingen kunnen opleggen. De nieuwe toezichthouder zal in de toekomst het register beheren waar accountants met tekenbevoegdheid zich dienen te laten registreren.

De voorstellen van topman Berardino van het Amerikaanse accountantskantoor Andersen om de controle op de boekhouding van bedrijven te veranderen, zijn niet nodig, zeggen Novaa en Nivra.

Berardino stelde tijdens een hoorzitting van het Amerikaanse Congres voor, de accountantsverklaring die altijd bij de jaarrekeningen wordt gevoegd, te vervangen door een flexibeler beoordelingswijze. Zo zouden rapportcijfers kunnen worden gegeven om de kwaliteit van de jaarrekening te bepalen.

Novaa en Nivra reageren sceptisch. „Andersen heeft duidelijk een probleem en ik begrijp dat ze onder vuur liggen. Maar dat kun je niet afdoen door nu ineens te zeggen dat de accountantsverklaring niet meer deugt”, stelt Novaa-directeur P. Legerstee. „Andersen had gewoon zijn werk goed moeten doen.”