Veel werken; als het aan de overheid ligt, doen we het allemaal. „De regering doet níéts anders dan erop aandringen dat iedereen zo hard mogelijk werkt, zo veel mogelijk consumeert en dus het maximale aan belastinginkomsten oplevert”, zegt Hormann (53) tijdens een interview over zijn vorige maand verschenen boek.

Maar het is tegelijk een dubbel signaal, aldus de inwoner van Rijsoord. Het wringt namelijk met de wens van diezelfde overheid dat mensen steeds langer doorwerken en ook meer mantelzorg gaan verlenen. „Je kunt veel mensen niet laten doorwerken tot hun zeventigste. Zeker niet als dat moet zoals het nu gaat en er steeds meer mensen uitvallen met depressies, angststoornissen en burn-outs. De werkdruk is exponentieel toegenomen, omdat er wel mensen zijn ontslagen maar tegelijk de hoeveelheid werk hetzelfde is gebleven. En wie moet er straks al die mantelzorg gaan doen? Je kunt niet verwachten dat mensen fulltime gaan werken en dan ook nog voldoende tijd en energie hebben om jarenlang intensief voor iemand te zorgen. Want mantelzorg is natuurlijk véél meer dan af en toe bij moeder thuis de kleedjes uitkloppen en het tafelkleed rechttrekken.”

Wat minder geld uitgeven, wat minder werken, wat minder van hot naar her rennen en vooral méér genieten, is daarom Hormanns devies. „Mensen kunnen écht een andere keuze maken. Zelf heb ik gemerkt dat je met veel minder kunt rondkomen dan je misschien ooit had gedacht. Mijn vrouw werkt twee dagen in het onderwijs en ik heb geen fulltimebaan als journalist meer, maar schrijf nu boeken en columns. Ik had het vroeger niet geloofd als iemand mij toen verteld had dat ons gezin nu rondkomt met bijna de helft van wat we tien jaar terug verdienden. En hoewel ik vaak in de hoek word gestopt van de consuminderaars die genoegen nemen met minder, heb ik zelf juist het gevoel dat mijn leven veel waardevoller is geworden. Ik heb meer tijd, meer aandacht en nu ik vaker stilsta, sta ik ook bij veel meer dingen stil.”

Zo’n omgekeerde werkweek, van twee dagen werken en vijf dagen weekend, dat is voor veel mensen toch onbereikbaar?

„Mensen aan de onderkant van de samenleving, die soms twee baantjes nodig hebben en dan nóg maar nauwelijks het hoofd boven water kunnen houden, die hebben inderdaad niets aan mijn boodschap. Net zo min als modale kostwinners. Ik mik juist op de mensen die genoeg verdienen. Tweeverdieners met een inkomen van soms wel drie keer modaal, die zichzelf over de kop werken en eigenlijk niet echt meer aan leven toekomen. Die met elkaar communiceren via gele briefjes op de koelkastdeur. Dat heeft weinig meer te maken met waar het in dit leven echt om draait. En dan vraag je er ook bijna om dat je uit elkaar groeit en langs elkaar heen gaat leven, omdat je alleen maar aan het rennen, vliegen en organiseren bent.”

U houdt een pleidooi voor minder werken. Christenen zien werk juist ook als een opdracht, om zo te woekeren met je talenten. Ledigheid is toch geen deugd?

„In de Bijbel staat: „Zes dagen zult gij arbeiden.” Maar misschien moet je dit eerder zien als een verbod om óók nog op zondag te werken dan dat het een gebod is om alle andere dagen betaald werk te doen. Ik zal ook de eerste zijn om toe te geven dat werk voldoening schenkt en dat het zonde is om met je talent en ambitie niets te doen. Maar drie dagen werken kan daarvoor best weleens voldoende zijn. Als ik ’s morgens een column schrijf en daar rond koffietijd mee klaar ben, dan heb ik die voldoening al. Dan hoef ik daarna heus niet nog vijf columns extra te schrijven om het gevoel te hebben dat ik iets met mijn talenten heb gedaan. Nu werken veel mensen echter veertig jaar fulltime, zonder zich ook maar één moment af te vragen of ze niet ook met wat minder geld zouden kunnen rondkomen. Want behalve uit betaald werk kun je ook voldoening halen uit mantelzorg, vrijwilligerswerk of de tijd die je doorbrengt met je gezin. Het is natuurlijk prima als mensen heel hard werken, maar ik wil hen wel laten nadenken waarom ze dat doen en waarvoor.”

Die omgekeerde werkweek is volgens u niet alleen een keuze, maar binnenkort ook onontkoombaar.

„Minder werken en consumeren mag dan slecht zijn voor de economie, het is goed voor de geestelijke en lichamelijke gezondheid en ook voor het milieu. Daarnaast hoorde ik pas nog dat naar schatting binnen tien jaar de helft van de bestaande beroepen gewoonweg gaat verdwijnen door de opmars van robots. De kans is dus groot dat er straks veel minder werk beschikbaar is. Met een omgekeerde werkweek kun je die banen eerlijker verdelen, in plaats dat er straks in het ene gezin twee partners fulltime werken en in het andere gezin beide partners werkloos thuis zitten.”

Fulltime werken lijkt in toenemende mate ook voor vrouwen de norm te moeten worden.

„Als het over emancipatie gaat, dan gaat het áltijd over arbeidsparticipatie. Als vrouwen maar de arbeidsmarkt betreden en zo hard en zo veel mogelijk werken, dan zijn ze pas écht geëmancipeerd. Een vrouwelijke redacteur van de Volkskrant schreef onlangs zelfs dat het goed was voor de emancipatie dat vrouwen nu noodgedwongen moeten blijven werken vanwege de hoge hypotheek. Moest je vroeger als vrouw wanneer je trouwde verplicht je baan opzeggen, tegenwoordig moet je dus uit materiële noodzaak blijven werken. Is dat dan vooruitgang? Je verdient misschien wel meer dan een ton samen, maar ik vind het toch heel armoedig.”

De emancipatie is bovendien al voltooid, stelt u.

„We zien steeds meer vrouwen als staatshoofd en ook dat meisjes zijn oververtegenwoordigd in het hoger onderwijs. Als vrouwen willen, kunnen ze in deze maatschappij de allerhoogste top bereiken. In die zin is de emancipatie allang voltooid. Het lijkt er soms op dat feministen echter als doel hebben dat mannen en vrouwen ook niet langer meer wezenlijk van elkaar verschillen. Nou, in dat geval zijn ze nog wel even zoet. Want we gaan het echt nooit meemaken dat een groep voetbalhooligans voor de helft uit vrouwen bestaat, of dat mannen joelend een nieuw filiaal van Primark binnenrennen om als een bezetene in bakken te graaien.”

Zelf zat Hormann ook jarenlang aan boord van de maatschappelijke sneltrein. De omslag kwam bij hem in 2006, vlak nadat hij een tweede huisje in Duitsland had aangeschaft. „Ik had dat huis, op een heuvel aan een bosrand, in een impuls gekocht. Maar toen ik thuiskwam, sloeg het noodlot toe. Ik zat verlekkerd alles nog eens door te lezen toen ik mijn schoonmoeder, die vlak naast ons woont, hoorde gillen. Ze was gevallen en had haar bekken gebroken. Diezelfde dag werd mijn buurman met gillende sirenes naar hetzelfde ziekenhuis afgevoerd, waar hij een vijfvoudige bypass kreeg. Kort daarop belde mijn beste vriend om te vertellen dat hij wegens brand zijn huis uit moest. Ik had echt het gevoel dat ik het noodlot had getart door mijn begerige oog te laten vallen op iets wat helemaal niet nodig was. Ik zag het echt als een vingerwijzing en een teken dat ik op mijn schreden moest terugkeren.”

Een vingerwijzing van wie?

„Wat ik in mijn boek de ambities van het universum noem, ziet mijn gelovige buurman als de hand van God. We hadden al een fijn huis. Wat had ik gedacht? Dat we met twee huizen ook twee keer zo gelukkig zouden worden? Het huis is verkocht zonder dat ik er ook maar één nacht in heb geslapen. Ik leerde dat ik helemaal geen behoefte had aan een vakantiehuis met allemaal gedoe erbij op meer dan 800 kilometer van huis, maar aan het simpele en eenvoudige leven dat ik met dat huis had geassocieerd. Vanaf dat moment ben ik alles gaan versimpelen en vereenvoudigen, wat heeft geleid tot minder uitgeven, meer aflossen, minder werken en meer genieten. Dat is natuurlijk geen punt waar je al op je 35e kunt zijn. Als je op vrijdag bedenkt dat je je hypotheek wil aflossen, ben je daar niet maandag mee klaar. Maar je kunt wel bepalen welke richting je in wilt slaan. Ook ik ging vroeger, nadat ik op vrijdagavond om zeven uur thuiskwam, de volgende ochtend richting Oostenrijk om voor zes dagen skiën twee keer 1000 kilometer te rijden en in de file te staan. Nu ga ik nooit meer op wintersport, maar heb het ook nog geen seconde gemist. Het leven draait niet om vergaderen, in de file staan en achter je computer zitten. Je kunt volgens mij beter kiezen voor een leven op het bestaansminimum dan ophouden te bestaan voor je vrienden en je gezin.”

Boekgegevens

De omgekeerde werkweek. Werken wordt 
nooit meer zoals het was, Gerhard Hormann; 
uitg. Just Publishers, Meppel, 2015; ISBN 978 90 
8975 540 7; 236 blz.; € 14,95.