Aanleiding voor het verdwijnen van Tak is een concentratie van alle Smit-bedrijven in Rotterdam. De naam is veranderd in Smit Salvage. Een belangrijk hoofdstuk uit de vaderlandse bergingsgeschiedenis is afgesloten. Het was voor de medewerkers van het Nationaal Sleepvaart Museum in Maassluis voldoende reden om eens diep in de geschiedenis van Tak’s Berging te duiken. Dat heeft geleid tot een speciale expositie.

Het waren in het verleden de vissers die zich belastten met het redden van mensen en lading. Deze bergers hadden geen beste reputatie. „Vaak verdween een deel van de lading”, weet N. J. Ouwehand, tweede secretaris van het museum en samensteller van de tentoonstelling. De overgang van talloze dubieuze praktijken naar een bonafide bedrijfstak was voor een belangrijk deel te danken aan Aren van den Tak. Aren, geboren in 1818, woonde in Goedereede, waar velen hun brood verdienden in de visserij. Het lot van zeelieden ging hem ter harte, want met een zogenaamde ijssloep (een zeewaardige open zeilboot) redde hij in 1848 met gevaar voor eigen leven een aantal opvarenden van een gestrand Frans schip.

Houten blazer

Zoon Wilhelmus Adrianus zette in 1880 als 19-jarige Arens werkzaamheden voort. In dat jaar begon hij met het bergen van schepen op de binnenwateren. Dat gebeurde al snel met een houten blazer, een uit Friesland afkomstig scheepstype dat zeer geschikt was voor het bergingswerk. In het museum zijn foto’s en een model van de houten blazer te zien.

Later richtte Van den Tak een speciaal bergingsbedrijf op, waarbij bokken en bergingsvaartuigen een rol gingen spelen. Het werk kreeg een grote impuls door de opkomende industrialisatie. L. Smit & Co.’s Internationale Sleepdienst werd de belangrijkste aandeelhouder. Het is derhalve logisch dat bergingsopdrachten die mede het gevolg waren van de sleepactiviteiten van dit bedrijf, vrijwel automatisch bij Tak terechtkwamen. Toch bleven de bergingsverzoeken vooralsnog beperkt tot Nederland, terwijl Smit met zijn zeesleepboten al over de hele wereld actief was.

Daarin kwam na de Tweede Wereldoorlog verandering. De eerste grote bergingsklus van Tak was het opruimen van het Suezkanaal in 1956 en 1957. De expositie toont foto’s waarop onder anderen bergingsleider Jan Lolkus te zien is. De man kreeg de bijnaam Wreck-a-day John, omdat hij het met zijn mensen presteerde bijna één wrak per dag te lichten. De reputatie van de Nederlandse bergers was gevestigd.

Ouwehand: „De bokken werden vervolgens overal ingezet. In de offshore, bij het plaatsen van grote sluisdeuren en zinkers, bij het leggen van kabels en zelfs voor het plaatsen van stuurhuizen. In Nederland legde Tak de pijpen van de Maastunnel. Bergers waren in die tijd niet aan te slepen.”

Polystyreen

Eén karwei springt eruit. In Denemarken werd een vrachtschip naar boven gehaald met behulp van balletjes polystyreen. De korreltjes zetten uit door verhitting met stoom en krijgen daardoor een enorm drijfvermogen. Het procédé is afkomstig van de Deen Karl Kroyer, die het uit het stripblad Donald Duck zou hebben gehaald. Een exemplaar van het bewuste stripblad ligt in Maassluis en toont inderdaad het even vernuftige als eenvoudige systeem. Het is in later tijden slechts beperkt toegepast, omdat de balletjes moeilijk uit de schepen te verwijderen zijn.

Zware bokken zoals de Taklift 1 en 4 kwamen in de jaren zeventig de vloot versterken. Men ruimde wrakken in Bangladesh, hielp mee aan de Oosterscheldewerken en haalde de in het Ierse Banty Bay ontplofte tanker Betelgeuse boven water. Talloze andere huzarenstukjes volgden.

De wisselexpositie ”Tak uitgelicht” toont een interessant stukje historie van een van de bedrijven die Nederlanders wereldwijd als vindingrijke zeerotten op de kaart hebben gezet.

De tentoonstelling ”Tak uitgelicht” is tot en met 3 april te zien. Toegangsprijs: 2 euro; kinderen betalen 1 euro. Het museum is geopend van dinsdag tot en met zaterdag van 14.00 tot 17.00 uur.