Met zwaar gedreun kiezen donkergrijze F-15- en F-16-jachtvliegtuigen het luchtruim. De motoren spuwen vuur. Spotters genieten, camera’s flitsen. Frisian Flag telt een dikke zestig inzetbare toestellen. Elke dag stijgen er een kleine veertig op.

De Vliegbasis Leeuwarden staat vanaf maandag twee weken in het teken van de internationale oefe­ning. „Een belangrijk doel van deze training is het opereren met grote formaties gevechtsvliegtuigen”, legt projectleider majoor Jos –14 jaar vlieger, 1800 vlieguren– uit. „Een jachtvliegtuig is als een Zwitsers zakmes, we oefenen elk tooltje dat erop zit.”

De oefening kent offensieve trainingen –„het aanvallen van grond- en luchtdoelen”– en defensieve trainingen –„het escorteren van een C-130-transporttoestel in de lucht en het creëren van luchtoverwicht bij gedropte manschappen op de grond.”

Frisian Flag is een jaarlijks hoogtepunt voor de luchtmacht, vergelijkbaar met de spraak­makende Amerikaanse oefening Red Flag en het Canadese Maple Flag. De Friese oefening is „erg realistisch”, benadrukt Jos. „Net als in het echt.” Frisian Flag schiet alleen niet met scherp. „We vuren geen bommen of raketten af, maar simuleren wapeninzet. Tot en met de druk op de knop. Je voelt vervolgens alleen niet dat de bom loskomt van het toestel.”

Stoorzender

De oefening kent een bonte verzameling deelnemers. Polen is present met zes F-16’s, Duitland met tien Eurofighters en Spanje en Finland elk met zes F-18’s. Een Engels bedrijf stuurt een Falcon Da-20, een zakenjet volgepropt met elektronica om het vijandelijk radioverkeer te verstoren.

De Amerikanen komen voor 
het eerst in vijf jaar weer naar Friesland. Twaalf F-15 Eagles 
van de 125th Fighter Wing van 
de Air National Guard zetten 
eerder deze week al hun wielen aan de grond op Leeuwarden. „Fantastisch”, reageert majoor Jos. „Deze capaciteit komt goed van pas nu wij acht F-16’s inzetten voor de missie tegen IS boven Irak.” De Nederlanders hebben 
al geoefend met de yanks.

Vliegbasis Eindhoven doet vanaf Brabantse bodem een duit in het zakje. De Koninklijke Luchtmacht zet een KDC-10-tankvliegtuig in om jachtvliegtuigen in de lucht bij te tanken. De Duitsers zijn paraat met een MRTT-A319-tanktoestel, Italië met een KC-76 en Frankrijk met een KC-135.

Het oefengebied strekt zich uit van Den Helder en de Duitse Bocht tot Denemarken. Het luchtruim, dat zich voor 90 procent boven zee bevindt, is gesloten voor verkeersvliegtuigen. Een gecombineerd Nederlands-Duits detachement verzorgt de luchtverkeersleiding. Vanuit een speciaal ingevlogen mobiel Duits verkeersleidingcentrum – „een handvol aan elkaar geplakte containers.”

Oekraïne

Frisian Flag kent dit jaar –officieel– geen specifiek scenario. „We oefenen complexe missies in inter­nationaal verband”, verklaart majoor Jos. Feit is dat de twaalf Amerikaanse jagers na Frisian Flag doorvliegen naar Bulgarije, voor weer een oefening in weer een NAVO-lidstaat.

De Amerikanen willen hiermee Europa een hart onder de riem steken na de dreiging van de Russen, zeggen betrokkenen. De Koninklijke Luchtmacht kan niet bevestigen dat de aanwezigheid van de Amerikanen alles te maken heeft met het gewapende gerommel van Poetin in Oekraïne. „Ik kan daar geen uitspraak over doen.”

De oefening Frisian Flag staat ook los van de Nederlandse inzet boven Irak. „Er is geen directe link met een inzetgebied”, zegt de projectleider. „We oefenen elk type missie. Alle ervaring uit Joegoslavië, Afghanistan, Libië en Irak zetten we in bij deze oefening.” Het opdoen van ervaring met grote formaties jacht­vliegtuigen komt wel goed van pas. „Een Nederlandse jacht­vlieger heeft onlangs nog leidinggegeven aan de internationale vloot boven Irak.”

De Amerikanen kunnen nog veel leren van de Nederlandse luchtmacht, verklaart de Amerikaanse generaal-majoor Eric Vollmecke. Omdat Nederland een kleinere luchtmacht heeft, is die efficiënter georganiseerd dan in de VS. „We hopen daar het nodige van op te steken.”