Het onderzoek werd uitgevoerd door de Federatie van Diaconieën en de diaconale organisatie Kerk in Actie van de Protestantse Kerk. Zaterdag vindt de presentatie ervan plaats in de Domkerk in Utrecht op een vergadering ter ere van het 105-jarig jubileum van de Federatie.

Zo’n 250 protestantse, hervormde, gereformeerde, evangelisch-lutherse en waalse diaconieën namen deel aan het onderzoek. Uit de resultaten blijkt dat het werk van de diverse diaconieën groeit. De hulpvraag stijgt, de diaconieën besteden meer geld en er zijn meer vrijwilligers actief.

De groei is beïnvloed door de gevolgen die de economische crisis heeft voor individuen en de overheid die zich steeds meer terugtrekt in de huidige participatiesamenleving, schrijven de onderzoekers. „De behoefte van de lokale diaconieën om een meer actieve rol in de samenleving te (gaan) spelen is hierdoor versterkt.”

Kwart miljard

De protestantse diaconieën dragen jaarlijks meer dan een kwart miljard euro bij aan de samenleving, aldus het onderzoek. Dat bedrag is de som van het geld en de tijd die alle diaconieën van de Protestantse Kerk in Nederland in 2013 hebben besteed. Diaconieën geven jaarlijks gezamenlijk zo’n 100 miljoen euro uit. Vrijwilligers besteden zo’n 4 miljoen uur aan diaconaal werk. Dit bedrag werd vermenigvuldigd met 40, het bedrag per uur voor de inzet van een MBO-welzijnsfunctionaris. De totale financiële bijdrage van vrijwilligers komt hiermee op 160 miljoen euro.

De diaconieën verwachten dat hun inzet de komende tijd zal groeien, blijkt uit de resultaten. Ze vinden dat daarbij de inzet voor niet-leden van de kerkelijke gemeente mag toenemen. Wel hebben diaconieën twijfels of zij het gat dat de overheid laat vallen kunnen –en ten dele ook moeten– vullen. Diaconieën onderschrijven dat het belang van een signalerende rol in de lokale samenleving groter wordt.

Van de protestantse diaconieën werkt negentig procent samen, meestal met andere kerkgenootschappen in diaconale platforms, maar ook met maatschappelijke organisaties en de burgerlijke gemeente. Desondanks ervaren veel diaconieën dat die twee laatste hen niet altijd voluit als een relevante partij zien.

Veelvoud

Mr. A. P. Kaland, voorzitter van de Federatie van Diaconieën, is verrast door het bedrag van ruim een kwart miljard euro. „Het is aanzienlijk. En dit is dan nog exclusief de overige activiteiten die de kerk ontplooit, zoals pastorale inzet. Als je dan ook nog bedenkt wat andere kerkgenootschappen doen, dan kun je ervan uitgaan dat de kerken een veelvoud van dit bedrag bijdragen aan de samenleving. In een tijd van toenemende secularisatie is het goed dit eens voor het voetlicht te brengen.”

Ook Evert-Jan Hazeleger van Kerk in Actie noemt de bijdrage die de kerk aan de samenleving levert „aanzienlijk. De kerken zijn soms nogal bescheiden over wat ze doen. Maar ze doen echt veel! De inzet van menskracht vind ik eigenlijk nog belangrijker dan de financiële bijdrage.”

Goud in handen

Dr. A. J. Plaisier, scriba van de synode van de Protestantse Kerk, is er van doordrongen dat „de kerk goud in handen heeft met het diaconale werk”, zegt hij in een reactie in het blad Kerkinformatie, het officiële orgaan van de PKN. „Goud, dat zijn al die betrokken mensen die inspelen op uitdagingen. Hun aantal, hun bewustzijn en de hoeveelheid werk zijn toegenomen. Dat staat haaks op de trend die we binnen de kerk inmiddels gewend zijn, namelijk dat alles minder wordt.”

Het trof ds. Plaisier dat door de diaconale samenwerking het aantal contacten tussen kerken groeit. „Ik verwacht dat dat goed zal uitpakken voor de oecumene. Maar ook wordt het contact tussen kerk en de burgerlijke gemeente steeds intensiever. Ondanks de scheiding van kerk en staat weten zij elkaar dus te vinden en respecteren zij elkaar.”

Hij waarschuwt voor een te zakelijke, institutionele benadering van de kerk. „De dienst van de diaken begint aan de tafel van de Heer. In het besef dat God van ons houdt en zich aan ons heeft gegeven, zo geven wij ons ook aan elkaar en delen wij. Anders wordt het filantropie in z’n algemeenheid.”

Diaconale inzet in Lelystad

Een mooi voorbeeld van de maatschappelijke inzet door kerken op diaconaal gebied is stichting Interkerkelijk Diaconaal Overleg (IDO) in Lelystad. IDO is een diaconale vrijwilligersorganisatie die „kosteloos hulp biedt aan mensen die geen helper hebben, eenzaam zijn, die tussen wal en schip dreigen te vallen, gebrek lijden of in een schuldsituatie terecht zijn gekomen.”

De stichting gaat uit van negen samenwerkende kerken in Lelystad. Momenteel zijn er ongeveer driehonderd vrijwilligers betrokken bij het werk, ondersteund door zeven medewerkers (ruim 5 fte). IDO beschikt over twee inloophuizen, behartigt een schuldhulpverleningsorganisatie en werkt samen met voedselbank De Korenaar.